„De kleine Betuwelijn” wordt de RijnGouweLijn (RGL) al spottend genoemd. Tegenstanders denken dat de lightrailverbinding net zo’n debacle wordt als de Betuwelijn en de HSL-Zuid. De aanleg van deze spoorlijnen bleek vele miljoenen duurder uit te vallen en de vraag is of ze ooit rendabel zullen zijn. Een parlementaire commissie constateerde in december 2004 dat prestige een grote rol speelde bij de miljardenprojecten.Ook de lightrailverbinding tussen Gouda en de kust is volgens de tegenstanders vooral een prestigeobject. „Het gaat op precies dezelfde manier als bij de Betuwelijn”, zegt Frits van Oosten van de belangenorganisatie voor tegenstanders Stichting openbaar vervoer op maat (Stoom). „De provincie Zuid-Holland wil het openbaar vervoer in de regio verbeteren, maar alleen op haar manier en niet anders: met een lightrailverbinding van Gouda naar de kust door de binnenstad van Leiden. Door het afnemen van het draagvlak en het toenemen van de kosten loopt ze nu vast in een onmogelijke fuik. Exact hetzelfde als bij de Betuwelijn.”

In tegenstelling tot de Betuwelijn en de hsl kan bij de RijnGouweLijn de trein nog wel worden gestopt. De stem van de burgers van Leiden is daarbij bepalend. Stemmen zij vandaag bij het raadplegend referendum voor de lightrailverbinding door de binnenstad, dan zal het gemeentebestuur alle medewerking verlenen om dit te kunnen realiseren. Stemmen zij echter tegen, dan zullen het college en de gemeenteraad zich bij de uitkomst neerleggen en op zoek gaan naar alternatieven.

Dat Leiden tegen gaat stemmen is volgens Van Oosten van Stoom zeker. Het Leidsch Dagblad hield vorige week een telefonische enquête onder bijna 400 Leidenaren. Bijna 43 procent stemde tegen, 20 procent voor, 25 procent wist het nog niet en 12 procent ging niet stemmen.

Wat als de peilingen blijken te kloppen? De gemeente Leiden heeft dan een probleem. Aan de ene kant een bevolking die geen tram door de stad wil, aan de andere kant de provincie Zuid-Holland, die de lijn koste wat het kost juist wel wil. Daar komt bij dat het college en de raad zelf tot op het bot verdeeld zijn over de kwestie. Collegepartijen PvdA en GroenLinks zijn voor, SP en ChristenUnie fel tegen. Er is een grote kans dat de uitslag van het referendum tot een crisis leidt in het Leidse stadhuis.

Ook de provincie Zuid-Holland heeft dan een fors probleem. Het traject door Leiden is cruciaal voor de hele lightrailverbinding. Als dat er niet komt, is de RijnGouweLijn geen cent meer waard. De trams moesten juist de files in de wijde omgeving van Leiden verminderen en een goede ontsluiting garanderen voor nieuwbouwwijken zoals op het voormalige vliegveld Valkenburg.

Verantwoordelijk gedeputeerde Huls van Zuid-Holland ziet de bui ook hangen en heeft al een ’terugvaloptie’ gepresenteerd. Als Leiden niet mee wil werken aan de RijnGouweLijn en de Provinciale Staten er deze zomer ook het bijltje bij neergooien, is de gedeputeerde (of zijn opvolger) gedwongen om een uitgeklede versie van de RijnGouweLijn te ontwikkelen. Dat betekent dat er een ’metro-achtig’ voertuig gaat rijden van Gouda over Alphen aan den Rijn naar Leiden-Lammenschans aan de oostkant van de stad. Daarna gaat het voertuig over bestaand spoor met een grote boog om de binnenstad heen richting station Leiden-Centraal. Daar vandaan vertrekken snelbussen richting Katwijk en Noordwijk.

Huls vindt dit geen verbetering ten opzichte van de huidige situatie. „We zullen er het beste van moeten maken. Het betekent meer overstappen, geen frequente verbindingen tussen het Groene Hart en de kust en geen ontsluiting van de Leidse binnenstad en nieuwbouwwijken in de regio.”

Van Oosten vindt het juist wel een verbetering. „De optie die Huls presenteert, is precies wat ons voor ogen stond. Het kost veel minder en het openbaar vervoer krijgt wel degelijk een goede impuls.” Ook het Katwijkse college ziet meer in efficiënt en snel busvervoer dan in een sneltram, zo stelde het college vorige week. Volgens Katwijk zal de RijnGouweLijn maar een „marginale” bijdrage leveren aan het soepel afwikkelen van het vele extra verkeer dat in de toekomst te verwachten is door nieuwbouw in de regio.

Gemeenten in het Groene Hart verwachten juist wel veel van de RijnGouweLijn. Zij willen bij de toekomstige stations langs de lijn huizen gaan bouwen en dreigen met claims als het verhaal niet doorgaat.