”Een blikje op de grond zwerft nog 50 jaar rond” is de tekst op een van de vijf verschillende posters zoals die al sinds half augustus op billboards, abri’s en trams te zien zijn. Onderdeel van het enorme Nederlandse zwerfafvalprobleem zijn de 50 miljoen blikjes die jaarlijks in het milieu terechtkomen en daar decennialang aanwezig blijven als ze niet (kunnen) worden opgeruimd. Die miljoenen blikjes vormen slechts 10 procent van de totale hoeveelheid afval die Nederlanders jaarlijks van zich afgooien.

Het ontstaan van zwerfafval komt voor een belangrijk deel voort uit „gemaksgedrag”, zegt woordvoerster Mariëlle van Aggelen van de stichting Nederland Schoon. De stichting werd in 1991 opgericht door het bedrijfsleven, de overheid en belangenorganisaties als de ANWB. Ze timmerde tot nu toe vooral aan de weg door regionale campagnes of, zoals recent nog gebeurde, via een snelwegcampagne waarbij gemakzuchtige automobilisten een afvalzakje voor in de auto kregen uitgereikt.

De doelstellingen van de nieuwe landelijke campagne zijn ambitieus. In het Deelconvenant Zwerfafval -onderdeel van het zogenoemde Convenant Verpakkingen III- staat dat voor 2004 allereerst het aantal blikjes en flesjes dat niet in de afvalbak belandt, met tweederde moet zijn afgenomen. Van het overige zwerfafval moet op dat moment 40 procent zijn teruggedrongen. Nederland Schoon wil die doelen onder meer bereiken met radio- en tv-commercials en dagbladadvertenties. Ook de recreatiesector werkt mee.

De aanpak van Nederland Schoon rust op vier pijlers, de vier V’s, zegt Van Aggelen. „Voorlichting, voorzieningen, verantwoordelijkheid en verbalisering.” Meer afvalbakken in het publieke domein en het organiseren van projecten in wijken en scholen moeten het de gemakzuchtige burger eenvoudig maken zijn vuil op de bestemde plek te dumpen en die handeling als normaal te leren beschouwen, zegt Nederland Schoon. „Werkt het dan nog niet, dan mag er ook geverbaliseerd worden, want het veroorzaken van zwerfafval is strafbaar.” Weggebruikers die hun afval illegaal weggooien, lopen kans op een boete van minimaal 46 euro. Rijkswaterstaat geeft jaarlijks alleen al 8 miljoen euro uit om het zwerfafval langs de rijkswegen te verwijderen.