Ook voor de kersverse minister van Buitenlandse Zaken, CDA’er Verhagen, zal het zoeken zijn naar de juiste woorden. Hij behoort niet tot het kamp dat Turkije binnen de Europese Unie met open armen opwacht, analyseerde de Leidse Turkijekenner prof. dr. E. Zürcher eerder deze week tijdens een briefing over het staatsbezoek. Bovendien heeft Verhagen door alle gesprekken rond de formatie amper de tijd gehad om zich in te lezen. Gisteren legde hij tegenover de koningin de eed af, vanaf dinsdag begeleidt hij haar op een gevoelig staatsbezoek.Een ander nieuw gezicht is dat van de grootmeester van het huis van de koningin, E. Kronenburg, de hoogste man aan het hof. Tijdens het staatsbezoek aan België was hij er ook al bij, maar dit is het eerste staatsbezoek dat onder zijn leiding wordt afgelegd. Problemen zal dat niet opleveren. In het gevolg van de koningin zitten zeer ervaren hovelingen, onder wie grootmeesteres Van Loon-Labouchere en ceremoniemeester Monod de Froideville.

De Turken snappen er overigens weinig van dat een modern, democratisch land als Nederland een koningin en een hof heeft, aldus de Leidse hoogleraar Zürcher. „Voor de Turken zijn republiek en democratie hetzelfde. Zij begrijpen niet goed hoe democratie en monarchie samen kunnen gaan, omdat de Turken hun republiek afzetten tegen het keizerlijk verleden”, namelijk van het Ottomaanse Rijk.

Atatürk
Onder leiding van Atatürk ontworstelde Turkije zich begin vorige eeuw aan overheersende machten en ontstond een democratie. Atatürk wordt gezien als de grote leider van het moderne Turkije. Koningin Beatrix zal Atatürk daarom overal tegenkomen. In elk openbaar gebouw hangt een schilderij of sculptuur van hem. Het eerste wat de koningin in Turkije doet, is daarom een krans leggen bij het graf van deze vader des vaderlands.

Atatürk -eigenlijk Mustafa Kemal geheten- gaf Turkije zijn eigen identiteit die tot op de dag van vandaag bestaat: Turkije als seculiere staat, ook al wonen er miljoenen moslims. „Turkije is in zekere zin een creatie van het Turkse leger”, aldus Zürcher.

Die structuur verdeelt het land wel in twee machtsblokken: aan de ene kant de staat met het seculiere leger, aan de andere de door de overwegend islamitische bevolking gekozen regering. Beide houden elkaar echter goed in evenwicht. Tijdens het bezoek zal koning Beatrix weinig merken van de spanning die er altijd is tussen de twee partijen, denkt prof. Zürcher. „De koningin is gast van de president.”

Het staatsbezoek aan Turkije staat vooral in het teken van het „onderstrepen en verstevigen van de historische, goede en nauwe betrekkingen tussen beide landen”, aldus de Rijksvoorlichtingsdienst. Om dat concreet te maken, bestaat het bezoek van de koningin uit zeer verschillende onderdelen: variërend van een bezoek aan het parlement in Ankara en de minister-president op de eerste dag tot ontmoetingen met uit Nederland geremigreerde Turken in Kayseri -een stad in het midden van het land- op de tweede dag.

De derde dag gaat het gezelschap naar Istanbul. Daar bezoekt de vorstin onder meer de enorme Blauwe Moskee en daarna de oude christelijke kathedraal Aya Sofia. Koningin Beatrix zou haar interesse verloochenen als zij geen aandacht zou besteden aan moderne kunst. Dat thema komt de laatste dag aan bod met een bezoek aan het Istanbul Modern Museum.

De koningin komt in vier dagen tijd in drie plaatsen: Ankara, Kayseri en Istanbul. Het was mooi geweest als de koningin, als protestantse vorstin, ook een van de plaatsen had bezocht die Paulus tijdens zijn zendingsreizen aandeed. Het overvolle programma liet dat waarschijnlijk niet toe. Gelukkig staat de Aya Sofia op het programma. Alleen een bezoek aan de grote moskee van Istanbul was mager geweest.

Jongeren
De meereizende prins Willem-Alexander en prinses Máxima volgen de koningin niet overal. Zij besteden veel aandacht aan een groep Nederlandse jongeren die volgende week ook in Turkije is. Die trip is georganiseerd door het instituut voor multiculturele ontwikkeling Forum en het Oranje Fonds, waar het prinselijk paar beschermheer en -vrouw van zijn.

De groep zal ontmoetingen en discussies hebben met Turkse jongeren over onderwerpen als identiteit, ambitie en maatschappelijke betrokkenheid. De prins en zijn vrouw wonen woensdag samen met de groep in Ankara een conferentie bij over ”Media en interculturele dialoog”. Vrijdag hebben de jongeren een gesprek met het prinselijk paar en aansluitend een lunch met de koningin erbij. De deelnemende jongeren variëren in leeftijd van 21 tot 25 jaar en studeren op mbo-, hbo- of universitair niveau.

Voor het prinselijk paar is het niet het eerste bezoek aan Turkije. In 2004 deden zij het land ook aan tijdens een werkbezoek. Zij volgden toen een vergelijkbaar programma als koningin Beatrix volgende week zal doorlopen en beloofden zeker nog eens terug te komen. Die belofte maken zij nu waar.

Vooral voor prins Willem-Alexander zijn het overigens intensieve weken. Dinsdag was hij nog in New York voor een ontmoeting met de nieuwe secretaris-generaal van de Verenigde Naties, Ban Ki Moon. De prins bezocht Ki Moon ter kennismaking als voorzitter van de VN-adviseursgroep voor water en sanitaire voorzieningen. Nu is hij in Noorwegen in verband met de verjaardag van koning Harald en dinsdag vliegt hij naar Turkije voor het staatsbezoek.