Alles hangt met alles samen. De bonte goederentrein met daarin vier wagons met gevaarlijke stoffen zou maandagnacht Amersfoort zijn gepasseerd, op weg naar de Noord-Duitse stad Lingen. Daar wacht een kunststoffabrikant op het acrylonitril van de Amerikaanse producent Cytec uit de Botlek. Blikseminslag, maandag bij Deventer, legt daar het treinverkeer stil. De goederentrein overnacht daarom in Amersfoort.

Elk uur loopt er een wagenmeester omheen, want dat is in zo’n geval voorschrift, zegt Railion-woordvoerder R. Holdert. Bij de ronde van 11 uur, gisterochtend, slaat de controleur alarm: uit de eerste wagon achter de locomotief lekt vloeistof. Alarm is in zo’n geval meteen groot alarm: om 11.10 uur wordt het NS-station ontruimd. De chaos op het door noodweer toch al veelgeplaagde spoorwegnet is vanaf dat tijdstip compleet. Acrylonitril is een zeer brandgevaarlijke vloeistof waarvan de damp laag bij de grond blijft hangen en irriterend werkt op de ogen, huid en ademhalingsorganen. Het is de grondstof van ABS, een kunststof waarvan de toepassingen uiteenlopen van legostenen tot autobumpers.

Gemeente, brandweer en politie doen wat op zo’n moment mag worden verwacht, zij het dat de berichtgeving fragmentarisch is, de adviezen soms tegenstrijdig zijn en de burgers er vervolgens naar eigen goeddunken mee omspringen. Winkeliers binnen de inderhaast ingestelde veiligheidszone van 500 meter rond de wagon sluiten hun nering, de mensen op straat blijven echter gewoon hun ijsjes likken. Om 15.00 uur verschijnen op het stadhuis wel de eerste klagers: „Waarom horen wij pas om één uur iets, als er om elf uur al sprake was van een noodsituatie?” Morgen terugkomen en de klacht melden bij dat en dat loket, reageert de portier stoïcijns.

Brandweer, politie en de gemeente geven elk uur, of zoveel vaker als nuttig is, een persconferentie in het stadhuis waaruit eerst iedereen is weggejaagd, maar even later alleen nog journalisten wel in maar niet meer uit mogen. Ook het stadhuis staat binnen de gevarencirkel, net als ziekenhuis Eemland op de berg. Om 15.15 uur maakt Brink bekend dat het gat in de wagon sinds 14.35 uur definitief dicht is, en dat het gevaar rond het station is geweken. Een kwartier later blijkt het optimisme van de loco veel te groot: de noodmaatregelen blijven onverkort van kracht, worden zelfs uitgebreid.

Want chemiereus DSM meldde zich even daarvoor met de mededeling dat er wellicht geen stabilisator is toegevoegd aan het acrylonitril, waardoor de lekkage mogelijk is ontstaan. In dat geval is de inhoud van de wagon instabiel en mag er absoluut niet mee worden gereden. Het gevaar van polymerisatie of zelfverhitting is niet denkbeeldig. Het plan om de wagon oostwaarts naar open veld te slepen, is daarmee van de baan.

Het bericht dat de ketelwagen zou zijn geraakt door een vallende steigerpijp van een nabijgelegen bouwwerk, blijkt intussen apekool. „Als de ketel daardoor al lek zou raken, reed er nooit zo’n trein door het land”, zegt Railion-man Holdert. De steigerpijp uit het gerucht blijkt een stijgbuis te zijn, die op de wagon zelf zit. Dat de pakking lekt -zoals een volgend gerucht gaat- moet eigenlijk niet kunnen, zegt Holdert, omdat elke wagon iedere vier tot zes jaar totaal wordt gereviseerd en tussendoor grondige controles ondergaat.

De DSM-lezing geeft strakke gezichten bij de bevelhebbers. Want de gevolgen van een exploderende tankwagon direct naast het station in een dichtbevolkte wijk, daar moet niemand aan denken. „Hoever zijn we bij ’Enschede’ vandaan?” wil een verslaggever weten. Brink noch brandweercommandant B. Jansen waagt zich aan een speculatie. Een extra aangebrachte ontsluiting op de buitenlucht zorgt ervoor dat de druk in de ketelwagen sowieso niet verder kan oplopen, zegt Jansen.

Onderwijl mag het personeel uit de kantoorpanden in de gevarenzone wel naar huis. Kinderen die vanuit het zwembad naar huis willen, krijgen politiebegeleiding. In de crisisopvang voor mensen die niet naar huis kunnen -inderhaast ingericht in de Bernhardkazerne- blijkt het aantal belangstellenden het aantal aanwezige ambtenaren met één te overtreffen: negen tegen acht.

Even na zevenen komt het verlossende woord. Na langdurige analyse van de tankinhoud, waarbij echt elke twijfel moest worden uitgesloten, blijkt de lading acrylonitril voldoende veilig om te worden versleept naar het Botlekgebied, om daar vandaag te worden overgetankt. De overige veertien wagons gaan op weg naar hun eindbestemmingen in Duitsland en Denemarken. Amersfoort zet de ramen wijdopen en haalt opgelucht adem.