„Het gezin is een belangrijke bron voor het kweken van betrokkenheid bij de samenleving. Een gezinsvriendelijk beleid draagt eraan bij dat kinderen van jongs af aan zelfvertrouwen, weerbaarheid en verantwoordelijkheidsgevoel meekrijgen”, aldus het recent gesloten regeerakkoord.Zorg voor opvoeding en gezin is vergelijkbaar met zorg voor het milieu. Zonder die zorg ziet de toekomst er somber uit. Bij het indienen van een van zijn eerste begrotingen zei Gordon Brown, de Britse minister van Financiën: „Kinderen vormen 20 procent van de bevolking, maar ze zijn voor 100 procent de toekomst.” Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst.

Deze minister van Financiën had het goed begrepen: investeren in kinderen is niet alleen een kwestie van ethiek, gebaseerd op het recht van kinderen op zorg voor hun welzijn, maar is ook goed voor de schatkist. Investeren in kinderen is investeren in de opvoeding, en investeren in de opvoeding is investeren in ouders. Zij immers zijn degenen die het doen, zij zijn de eerstverantwoordelijken.

Aan de andere kant, als het misgaat, als kinderen ontsporen, hebben ouders het gedaan en zijn zij hier verantwoordelijk voor, zo is althans vaak de gedachte. Hadden ze maar beter moeten opvoeden.

Natuurlijk, het doen en laten van ouders is van grote invloed op de ontwikkeling van een kind, maar de manier waarop een kind zich ontwikkelt is iets wat ouders minder in de hand hebben dan ze graag zouden willen. Vooral ouders van ontspoorde kinderen beseffen dat als geen ander.

Dat betekent dat er alle reden is om ouders al die ondersteuning te bieden die ze nodig hebben om er wat van te maken. Het betekent ook dat men op zijn minst voorzichtig moet zijn in het verantwoordelijk stellen van ouders als het misgaat.

De Rotterdamse wethouder van Onderwijs en Integratie, Geluk, pleitte er onlangs voor jonge ouders te verplichten een opvoedcursus te volgen om te voorkomen dat hun kinderen later ontsporen. Wie deelname weigert zou gestraft moeten worden, bijvoorbeeld met korting op een uitkering. En opvoeden wordt dan vergeleken met autorijden. „Als je auto wilt rijden heb je toch ook een rijbewijs nodig?” aldus de wethouder.

Er zijn echter een paar belangrijke verschillen tussen het grootbrengen van kinderen en autorijden. Het grootbrengen van kinderen is meer dan een vaardigheid, het is een manier van leven. Ouderschap is iets waarin een mens zich van zijn beste kanten kan laten zien, waarin veel jonge mensen op den duur boven zichzelf uitgroeien. Men denke maar eens aan al die ouders die letterlijk eindeloos investeren in de zorg voor een kind dat door wat voor handicap ook een buitengewoon zwaar beroep doet op hun energie, geduld, uithoudingsvermogen en wat niet al.

Ouderschap kan ook heel lelijke kanten van een mens zichtbaar maken, zoals ons die bijvoorbeeld aangrijnzen in de vorm van verwaarlozing, geestelijk en lichamelijk geweld en seksueel misbruik. Onderzoek heeft aangetoond dat vroegtijdige ondersteuning van jonge ouders die om wat voor redenen ook -meestal hangen die samen met de eigen voorgeschiedenis en beroerde actuele omstandigheden- een vergroot risico lopen om zelf te ontsporen, kan helpen om die risico’s te verminderen.

Maar dan gaat het om meer dan om het volgen van een cursus. Als opvoeden een manier van leven is, dan geldt dat je dat niet leert uit een boekje, hoe belangrijk het ook is om over wat basale kennis en vaardigheden te beschikken.

Dat neemt niet weg dat het op ruime schaal aanbieden van opvoedcursussen, in combinatie met andere op maat gesneden vormen van opvoedingsondersteuning, een heel goede zaak is. Maar een cursus verplicht stellen voor alle jonge ouders op straffe van een sanctie is buitenproportioneel. De kans dat iemand zonder rijbewijs brokken maakt is groot genoeg om mensen te verplichten een rijbewijs te halen. Maar de kans dat iemand als opvoeder brokken maakt omdat hij geen cursus heeft gevolgd is zo klein, dat er onvoldoende grond is voor een algemene verplichting.

Zeker, er zijn jonge ouders die absoluut extra aandacht nodig hebben. Consultatiebureaus doen er goed aan daar oog voor te hebben. Stevig investeren in goede zorg voor deze groep -die uit veel meer moet bestaan dan een cursus- is doelmatiger dan het investeren in een cursus voor iedereen.

Toen SP-Kamerlid Kant op 13 september een motie indiende om ouders een recht op opvoedingsondersteuning toe te kennen, verklaarde het CDA zich tegen. Het is wonderlijk dat een CDA-wethouder ouders echter er wel toe verplichten wil een opvoedcursus te volgen.

De auteur is emeritus hoogleraar preventie en hulpverlening inzake kindermishandeling.