Leilinden zijn „zo Hollands als wat”, zegt de website van Neêrlands Tuin, de groeiende tuingids op internet. De linde stond vroeger vaak pal voor boerderijen. Het dichte bladerscherm, dat ’s zomers een natuurlijk zonnescherm vormt, hield van oudsher de mooie kamer en de melkkelder daaronder koel.De boom is er nog steeds. Langs oprijlanen naar Friese boerderijen, in moderne tuinen, in parken en plantsoenen. Vanwege die laatste categorie riep Plant Publiciteit Holland (PPH), de collectieve promotieorganisatie van het Nederlands boomkwekerijproduct, de leilinde uit tot Boom van het Jaar 2007. Het jaar zelf staat in het teken van het thema ”Bomen in vormen”.

Omdat de ruimte voor bomen in het openbare groen vaak beperkt is, kunnen vormbomen een oplossing bieden, meldt PPH. „Ze worden steeds meer toegepast.” Inmiddels bestaat er een uitgebreide variatie aan vormen. De leilinde is de meest bekende leiboom, maar er zijn meer boomsoorten waar van alles mee te doen is. Zo krijgen de beuk Fagus sylvatica en de haagbeuk Carpinus betulus respectievelijk een bladerdek in schijven en een cilindervormig hoofd, heeft de winterlinde of Tilia cordata Böhlje een kegelvormige kroon, geldt voor appel- en perenbomen een lage leivorm en wordt de veldesdoorn Acer campestre in blokvorm gesnoeid. Sommige bolvormen op een stam zijn zo geknipt, andere hebben van nature een ronde kroon - zoals de Catalpa bignonioides Nana, een trompetboom. De laatste groeit vooral in particuliere tuinen.

Rotonde
De boom die PPH dit jaar extra onder de aandacht van groendiensten van gemeenten brengt, heeft „een prachtige, breed piramidaalvormige kroon. Het is de ideale laanboom en de beste soort voor leivormen.” Het is een kleurige boom: de twijgen zijn roodbruin, de bladeren groot en lichtgroen, met een geelachtig groene onderkant.

Om de leilinde in de goede vorm te krijgen, worden de takken horizontaal aan een frame vastgemaakt; de snoeischaar maakt vervolgens korte metten met alles wat de verkeerde kant op draait. De takken groeien zo horizontaal en verticaal aan elkaar. De boom wordt zo’n 25 meter hoog en stelt weinig eisen aan de bodem.

De bodemgesteldheid is een van de redenen waarom de leilinde het goed doet in Nederland. Paul Minkjan, projectmedewerker van Landschapsbeheer Nederland: „In het buitenland heb ik niet veel leilindes gezien. Hier en daar op veengrond misschien. Die grond hebben we hier ook en daarop doen ze het goed, net als hakhout en knotwilgen. Grote, topzware bomen zouden op een ondergrond van veen juist snel omwaaien.”

Ook Minkjan herinnert zich de functie van zonnescherm: „Traditioneel zijn leilindes verbonden aan kaasboerderijen. De ruimte waar kaas werd gemaakt, moest koel blijven.”

Een leilinde aan de zij- of achterkant van een huis hoort niet, als je het hem vraagt. De boom hoort aan de voorkant.

Minkjan werkt bij een organisatie die de streekeigenheid van landschappen graag in ere houdt. Hij is niet tegen wat extra aandacht voor de Hollandse boom, maar nodig lijkt die hem niet. „Eigenlijk komen er te veel leilindes. Ze worden sinds een jaar of vijf overal geplant, op allerlei rare plekken in de stad. In Woerden staan ze midden op een rotonde.”

Stevige stelen
De wortels van de Vaste Plant van het Jaar liggen verder weg. De herfstanemoon of Anemone x hybrida groeit in het wild vooral in bossen en op uitstekende rotspunten in China en Japan. In Nederland geldt hij als „een perfecte borderplant” waarmee zowel in hoogte als in kleur te variëren valt.

De plant wordt gemiddeld wel anderhalve meter hoog en draagt grote toefen bloemen van zo’n 5 centimeter doorsnee. De bloemen staan op hoge, stevige stelen en vallen dus niet snel om. Ze houden van een zonnige tot halfbeschaduwde standplaats en van een lichte, vochtdoorlatende, vochtige en voedzame grond.

„Er zijn weinig bloemen die zo lang bloeien”, aldus PPH. De eerste herfstanemonen beginnen al in juli. De laatste slaan de zomerse zonnestralen op om tot diep in oktober kleur aan een border te geven.

Meer informatie: www.pph.nl en www.neerlandstuin.nl.