Loekoil meent dat het afblazen van de grootste Russische privatisering van het jaar ter elfder ure volkomen gerechtvaardigd is. Het heeft er zelfs bij de regering op aangedrongen voorlopig af te zien van de verkoop van haar belangen in de oliemaatschappij, mede omdat het Westen de Loekoil-aandelen structureel met zo’n 37 procent zou onderwaarderen.

Loekoil is de grootste oliemaatschappij van Rusland. Het produceert een kwart van alle Russische olie en is na het gasconcern Gazprom het grootste bedrijf van het land. In Fortunes lijst van 500 grootste bedrijven ter wereld staat Gazprom op een 236e plaats met een omzet van zo’n 20 miljard dollar, terwijl Loekoil de 422e plaats inneemt met een omzet van zo’n 12 miljard dollar. Andere Russische bedrijven komen op de lijst niet voor.

Loekoil ontstond in de loop van de jaren negentig als resultaat van een ondoorzichtig privatiseringsproces. Daarbij verwierf de toenmalige minister Vagit Alekperov van het inmiddels failliet gegane ministerie van olieproductie voor een appel en een ei een aanzienlijk deel van de Russische olie-industrie. Deze gebruikte hij als basis voor de oprichting van Loekoil.

De overheid behield een minderheidsbelang. Een deel daarvan kwam in 1999 onder dubieuze omstandigheden in handen van het in Cyprus geregistreerde obscure bedrijf Reforma Investment. Dit verwierf een belang van 9 procent voor een verdacht lage prijs. Verschillende analisten zijn ervan overtuigd dat Reforma Investment in handen is van het management van Loekoil, maar Alekperov heeft dit altijd ontkend.

In 2001 besloot de Russische regering om zich verder terug te trekken uit Loekoil. Mede onder invloed van het meer zakelijke klimaat onder president Poetin streefde de regering er dit keer naar haar aandelen tegen hun reële marktwaarde te verkopen zonder de gewoonlijke Russische achterkamerpolitiek. Daarom trad ze rechtstreeks in contact met buitenlandse investeerders.

Aanvankelijk wilden de Russen de Loekoil-aandelen als American Depositary Receipts (ADR’s) op de beurs van New York onderbrengen. Loekoils intensieve contacten met Irak en andere niet-westers gezinde landen in het Midden-Oosten dwongen de Russen ertoe New York in te ruilen voor de minder politiek gevoelige beurs in Londen. Naast uiteenlopende bureaucratische problemen zorgden vooral de gebeurtenissen van 11 september voor uitstel van de privatisering naar eind juli dit jaar.

Ondanks de aanhoudende slechte situatie op de aandelenmarkten de afgelopen maanden -de aandelen van Loekoil daalden met 20 procent en de nettowinst nam af met meer dan de helft- bleef de Russische regering vastbesloten de privatisering van de oliemaatschappij door te zetten. Een van haar argumenten was dat de situatie in de toekomst alleen nog maar slechter zou worden.

De enige voorwaarde was dat haar 5,9-procentsbelang in Loekoil minstens 660 miljoen dollar zou opbrengen. Dit leek inderdaad het geval te zijn. Daarom gingen eind juli de geplande ’road shows’ in Londen, New York en Boston om investeerders aan te trekken gewoon van start.

Pas op het allerlaatste moment -in de late avond van 31 juli- besloot de Russische regering alsnog de privatisering af te blazen. Als reden gaf ze haar ontevredenheid met de beoogde opbrengst op. Toch had deze volgens ingewijden minstens 20 miljoen dollar boven de ondergrens van 660 miljoen dollar gelegen.

Buitenlandse investeerders hebben verward en geïrriteerd gereageerd op deze onverwachte beslissing. Het onvoorspelbare gedrag van de Russische regering heeft hen een hoop tijd en energie gekost zonder dat dit tot concrete resultaten heeft geleid.

De Russen lijken niet echt onder de indruk te zijn van deze klachten. Ondanks de nieuwe marktgerichte wind in het Kremlin de afgelopen tijd blijven de Russen er een geheel eigen stijl van zakendoen op nahouden die beduidend minder overeenkomsten met het Westen vertoond dan menigeen zou willen.