Bij 80 procent van de Nederlandse scholen is de luchtkwaliteit vier keer zo slecht als de minimumnorm, stelden de gezondheidsdienst GGD en het Astma Fonds het afgelopen jaar. Drs. J. M. W. Jongeneel herkent dat beeld. Binnen het reformatorisch onderwijs is hij arbocoördinator van de federaties Hoeksche Waard, Rijnmond en Gelderland. Binnen de veertig scholen in deze federaties is het verbeteren van het binnenklimaat een van zijn taken. „Ik meet de luchtkwaliteit in een lokaal voordat de kinderen komen en daarna om de zoveel tijd. In een grafiek is dan snel duidelijk gemaakt hoe de luchtkwaliteit verslechtert.”De Eben-Haëzerschool in Oud-Beijerland is de eerste van de scholen in zijn rayon waar Jongeneel een certificaat voor een gezond binnenklimaat heeft kunnen uitreiken. De school voorzag een nieuw gedeelte van het gebouw van een forse luchtbehandelingskast en plaatste in elk lokaal een ventilator.

Door gebrekkige ventilatie is de luchtkwaliteit in klaslokalen vaak slecht: weinig zuurstof en te veel kooldioxide vormen de bron van de muffe lucht die vaak in klaslokalen hangt. Door de hoge vochtigheidsgraad gedijen bacteriën en schimmels. Dagelijks zijn in Nederland gemiddeld 2000 leraren en 20.000 leerlingen ziek als gevolg van het slechte binnenmilieu in de klas.

Die aantallen vormen een ruwe schatting; onderzoek dat TNO momenteel uitvoert op een school in Zwolle is het eerste in Nederland waarin het probleem cijfermatig aangetoond wordt, zegt ing. M. Karels, technicus bij DWA installatie- en energieadvies in Rijssen. „Het onderzoek betreft de relatie tussen een slecht binnenmilieu in een klaslokaal en de gevolgen daarvan op prestaties van leerlingen en docenten. Erg interessant, maar er is al veel bekend vanuit Scandinavische onderzoeken.”

Volgens Jongeneel en Karels moeten veel schoolbesturen en -teams zich meer bewust worden van de gevolgen van een slecht binnenklimaat: „Wie de ramen van zijn klaslokaal dichthoudt, zit na een paar uur op een kooldioxidewaarde van 4000 ppm. Dat is enorm hoog. Een aanvaardbaar niveau is 800 tot 1000 ppm. In kassen waar planten met koolstofdioxide worden bemest ligt deze waarde onder de 3000 ppm, dus de situatie in veel klaslokalen is werkelijk heel slecht. De gevolgen blijven niet uit: hoofdpijn, sufheid, slijmvliesirritaties, allergieën en andere ”sick building”-klachten, terwijl de leerprestaties teruglopen.

„Een nieuwe school moet praktisch en mooi zijn. Het binnenklimaat is dan vaak het resultaat van wat er wordt neergezet, in plaats van dat er van tevoren over wordt nagedacht”, zegt Karels. „Op een goede luchtbehandelingsinstallatie wordt beknibbeld, terwijl men pas later in de gaten krijgt wat de consequenties zijn voor het binnenmilieu: warmteoverlast in de zomer, tocht in de winter, een lage luchtkwaliteit. Om nog maar niet te spreken over de besparing op de energiekosten die een goede installatie met zich mee kan brengen. Met de huidige energiekostenstijging heeft dat een jarenlang positief effect op de exploitatielasten van een school.”

Bij gemeenten komt Karels hetzelfde tegen: „De ambtenaren die zich bezighouden met bouw- en woningtoezicht besteden vaak alleen vanuit het Bouwbesluit aandacht aan ventilatie. Dat betreft echter minimumeisen; die zijn onvoldoende. Gemeenten zijn er daarnaast vaak huiverig voor onderzoek hiernaar te doen of te financieren, omdat de uitkomsten tot extra uitgaven kunnen leiden.”

De scholen staan open voor aanbevelingen, is de ervaring van beide deskundigen. „We werken vaak met twee sporen: technische maatregelen, maar ook praktische tips om de situatie met de bestaande installatie te optimaliseren: alle ramen open tijdens de pauzes, effectief gebruik van zonwering, verlichting alleen aan waar nodig, vochtbestrijding om een hoog energiegebruik tegen te gaan en bacteriegroei te voorkomen, koele nachtventilatie in plaats van een dure koelmachine zijn maatregelen die met weinig extra moeite veel extra plezier kunnen opleveren.”