Prof. dr. W. Verboom nam onlangs afscheid als kerkelijk hoogleraar en universitair docent in Leiden. Hij kreeg daarbij een afscheidsbundel aangeboden, die als sprekende titel draagt: ”Wim Verboom. Ambassadeur van de catechese”. De liefde voor de catechese en de catechismus wortelt al in de kinderjaren van Verboom. In zijn ”bevindelijke nest” was de eerbied voor de Schrift en het oude leerboek groot en deze liefde is -in de lijn van de geslachten- op hem overgegaan. Vader Verboom heeft als geboren catecheet hieraan het zijne mogen bijdragen.

Als jonge catecheet in Benschop dwong de weerbarstige praktijk hem om naar een alternatieve catechesemethode te zoeken. Hij schreef er -samen met zijn Lopikse collega H. Veldhuizen- zélf een! En dit voorzag in zo’n behoefte, dat er meer dan 200.000 van verkocht zijn! Later volgde, in teamwerk met anderen, de methode ”Leer ons geloven”.

Inmiddels (1986) was Verboom gepromoveerd op het proefschrift ”De catechese van de Reformatie en de Nadere Reformatie”. Zijn bezigheden met de catechese en de catechismus kregen een bekroning in de aanstelling tot universitair kerkelijk docent en later hoogleraar in Leiden.

Catechiseren is geen sinecure. Dat weet elke catecheet. Verboom heeft er telkens op gewezen dat alom de catechese in een crisis verkeert. Ordeproblemen en een chronisch gebrek aan aandacht, inzet en interesse vinden we overal. Er gaapt soms een enorme kloof tussen catecheet en catechisant. De leef- en belevingswereld van beiden loopt zo ver uiteen, dat ze elkaar soms nauwelijks raken. Het postmodernisme eist ook bij ons zijn tol.

Belevingswereld
In de bundel treffen we drie doelstellingen aan die voor de huidige catechese van groot belang zijn en een bijdrage kunnen leveren aan beter catechetisch onderwijs.

In de eerste plaats moet het wezen van de catechese worden bewaard. Dat catechese principieel overdracht van geloofskennis is, is lang niet overal meer vanzelfsprekend. In zijn afscheidscollege gaat Verboom uitvoerig in op de veranderende plaats die de ”kennis” heeft gekregen in de catechese. Aan het eind van de 20e eeuw zie je in de wetenschappelijke literatuur een radicale omslag. Niet meer de geloofsleer, maar de belevingswereld van de catechisanten heeft het zwaarste gewicht. Verhalen uit de Bijbel zijn bruikbaar zolang zij helpen de belevingswereld van catechisanten te structureren. De bijdrage van I. de Zwart aan deze bundel getuigt daarvan. Catechese dient echter haar vertrekpunt niet bij de mens, maar bij God te nemen. Wat Hij ons te zeggen heeft, heeft prioriteit.

In de tweede plaats moeten we proberen de kwaliteit van de catechese te verhogen. Natuurlijk mogen we onze ogen niet sluiten voor de realiteit dat catechisanten soms op een heel andere golflengte zitten dan de catecheet. Wie dat ontkent, loopt gevaar in het luchtledige te praten. We moeten weten welke vragen onze jongeren hebben, zodat we hen kunnen bereiken. Niet slechts als opstapje om onze boodschap kwijt te kunnen! J. Hoek gebruikt in zijn samenvattend artikel een sprekend beeld: „De catecheet moet niet slechts bij de catechisanten aan boord komen als parlevinker om zijn boodschap kwijt te raken. Het moet hem echt om de jongeren begonnen zijn…”

Het gebruik van goede werkvormen is van het grootste belang voor het welslagen van de catechese. Maar dan niet slechts als een mooi papiertje rond een pakketje dat je anders niet kwijt kunt, maar als middel om echt met elkaar in gesprek te komen over de stof.

Levenslang leerling
Ten slotte moet de catechese worden geïntegreerd in het kerkelijk leven. N. Belo gaat in op de plaats van catechese in het kerkelijk leven. Hoe verhoudt zich de catechese tot het jeugdwerk en tot de andere vormen van leren die we in de gemeente vinden? Ook na de belijdenis gaat het ”leren” immers door. We zijn levenslang leerling van het Woord en studeren daarin nooit af.

Wie de bundel leest en op zich laat inwerken, komt onder de indruk van de vele vragen die op het terrein van de catechese liggen, maar raakt tevens onder de indruk van de niet-aflatende ijver waarmee Verboom zich voor de catechese heeft ingezet. Op treffende en zeer sympathieke manier komt dat in dit belangrijke boek aan de orde. Catechese vraagt onze structurele aandacht, in praktische uitvoering en theoretische doordenking.

„Het roer moet om! (…) Mij staat een door de kerk georganiseerde catechese voor ogen, die begint in de kinderjaren, waarin basiskennis van de inhoud van de Bijbel en de daaruit vloeiende geloofsleer van de kerk, verwoord in het Apostolicum, de Decaloog en het Onze Vader in ere hersteld worden. Van meet af aan betrokken op de leef- en belevingswereld van de kinderen en jongeren. (…) Kennis, identiteit en hoop voor de kerk hebben alles met elkaar te maken.” Hopelijk verklinkt deze gepassioneerde oproep van de catecheseambassadeur niet!