De big oppakken, snijden, snijden, jodium op de snede en terugzetten. Het castreren van een big duurt net zo kort als het lezen van de vorige zin. „Het is secondewerk”, zegt W. Zwanenburg uit Odiliapeel, voorzitter van de Nederlandse Vakbond Varkenshouders (NVV). De boer castreert samen met zijn medewerkers per jaar in totaal 10.000 biggen. Nationaal gaat het jaarlijks om 6 miljoen beren.Een mannelijke big is bij de castratie drie dagen oud. „Je houdt hem in één hand vast”, legt Zwanenburg uit. „Met je duim duw je de balletjes omhoog. Een insnede in de balzak, balletjes eruit en zaadleiders doorsnijden. Daarna doe je jodium op de snede en zet je de big terug.” Als hij een kwartier na de ingreep weer in de stal komt, liggen de biggen weer lekker bij hun moeder te drinken.

Onverdoofd castreren van biggen gebeurt om de zogeheten berengeur bij mannelijke varkens te voorkomen. Ongeveer een of twee op de honderd biggen draagt de lucht bij zich. Eenmaal geslacht, verspreidt het vlees van die biggen bij het braden een penetrante geur. Castratie voorkomt dit.

Politiek en maatschappelijk is er een breed draagvlak om de pijnlijke ingreep te verbieden. Dat bleek vorige week nog eens bij de behandeling van de landbouwbegroting. Zowel Kamer als kabinet wil ervan af. Zwanenburg ook. „Ik vind het geen plezierig werk. Maar de markt dwingt ons ertoe.”

De varkenshouder zet zijn vlees af in Duitsland. Dat land weigert vlees van ongecastreerde varkens. „Als wij niet meer mogen castreren, ben ik uitgewerkt.”

Er moet daarom een Europees verbod komen op het onverdoofd castreren van varkens, vinden Kamer, kabinet en de NVV. „Dat is het enige alternatief”, aldus Zwanenburg. In Europa is volgens hem echter nog heel wat „zendingswerk” te verrichten voordat zo’n verbod er is. „Het leeft niet in andere landen.”

In tussentijd gaat minister Veerman van Landbouw op zoek naar een alternatief. In de biologische en gangbare varkenssector gaat een halfjaar durende proef met verdoofd castreren van start. Biggen krijgen dan voor de ingreep eerst een injectie met verdovende stof in de teelballen. „Wetenschappers zeggen dat verdoofd castreren veel minder stressvol is voor een big”, weet directeur H. van Baaij van Stichting Varkens in Nood. Hij vervolgt dat biggen wel „ontzettend” napijn hebben als de verdoving is uitgewerkt. „Je zou biggen daarom een week lang aspirine moeten geven.”

Zwanenburg noemt verdoofd castreren een „schijnoplossing.” Een big moet dan twee keer worden opgepakt, betoogt hij. Eén keer voor de verdoving en één keer voor de castratie. „Dat is twee keer stress.”

De verdoving moet bovendien worden aangebracht door een dierenarts. „Die komt ook niet gratis. Uitgaande van een tarief van 160 euro per uur kost mij dat op mijn bedrijf een volledig gezinsinkomen.” Bovendien komt een dierenarts op veel bedrijven, zodat het risico op verspreiding van dierziektes groter wordt.

Dierenarts dr. A. van Nes experimenteert al met verdoofd castreren. Het is een bruikbaar alternatief, meent de universitair hoofddocent aan de faculteit diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht. Diervriendelijk ook. „De injectie doet nauwelijks pijn en de verdoofde big heeft minder napijn dan bij onverdoofd castreren.”

Hij ziet verdoofd castreren nadrukkelijk als een zo kort mogelijk tussenstadium op weg naar een Europees castratieverbod.

De wetenschapper stelt vanuit ethisch oogpunt vraagtekens bij onverdoofd castreren. Als christenen moeten we de eigenwaarde van het dier goed in de gaten houden, meent hij. „Mogen we alles met dieren doen wat we kunnen?”

Naast verdoofd castreren is geurdetectie aan de slachtlijn een alternatief voor onverdoofd castreren. Biggen met berengeur worden dan in de slachterij opgespoord en hun vlees gaat niet naar de winkel. Dat alternatief is echter nog niet helemaal uitontwikkeld. Bovendien accepteert Duitsland dat ook niet.

In immunosterilisatie als andere optie zien de Stichting Varkens in Nood en de NVV niets. De big krijgt dan een injectie met een bepaalde stof waardoor de teelballen als het ware indrogen en niet groeien. „Wij zijn tegen zo’n hormonale behandeling”, zegt Zwanenburg. „We profileren ons juist met hormoonvrij vlees.”

Van Nes, vóór immunosterilisatie, bestrijdt dat er sprake is van een hormonale behandeling. „De gebruikte stof is geen hormoon. Hij heeft ook geen risico voor de consument.”

Bij gebrek aan beter rest er eigenlijk nog maar één oplossing voor onverdoofd castreren, concludeert Van Baaij. „Mensen moeten maar accepteren dat ze soms een stuk vlees met berengeur tegenkomen in de braadpan. Dat hoort erbij.”