Het probleem is herkenbaar. Heel dichtbij. In Nederland openen veel winkels op zondag hun deur. Tot verdriet van orthodoxe gereformeerden die uit zijn op zondagsheiliging.Er is bij christenen die op zondag naar de kerk willen en hun winkeldeur dicht houden niet slechts sprake van irritatie, maar ook van zakelijk nadeel. Ze verliezen om hun principe gemakkelijk klanten aan de concurrent. Met lede ogen zien christelijke winkeliers soms aan dat een deel van de kopers hun gesloten zaak voorbijloopt. Op zondag heeft menigeen nu eenmaal meer tijd om te winkelen.

Kerkmensen doen er goed aan rekening te houden met het belang van medekerkgangers. Dat wordt moeilijk als het bedrijf dat op zondag open is eenvoudig iets voordeliger lijkt. Voor een klant met een krappe beurs kan dat een dilemma opleveren.

Als het om levensmiddelen, of om luxeartikelen gaat, valt er doorgaans te kiezen. Een klant is vrij om zelf te bepalen in welke winkel hij z’n wekelijkse boodschappen wil kopen. Of z’n nieuwe koffiezetapparaat. Dat kan in een klein dorp met een beperkt aantal middenstanders iets anders liggen. Toch zijn er doorgaans voldoende mogelijkheden voor afnemers om de winkel die te weinig rekening houdt met zijn wensen te mijden.

Met de boycot van de Joodse rabbijnen ligt dat anders. Ze stellen zich ten aanzien van de sabbat strikt op. Mogelijk komen zij tot het besluit om ook op werkdagen niet meer met El Al te vliegen. Dat is hun goed recht. Maar er is geen alternatief. Er is geen luchtvaartmaatschappij die niet op de sabbat vliegt. Het valt moeilijk voor te stellen dat de orthodoxe Joden voortaan helemaal afzien van vliegen.

Er is een oplossing. Niet-Joodse luchtvaartmaatschappijen zijn niet gebonden aan de regels van de sabbatsheiliging. Voor Joden gelden andere wetten dan voor gojim, niet-Joodse volken. Dat legitimeert het op werkdagen gebruikmaken van Lufthansa of de KLM. Deze redenering heeft echter iets dubbels. Waar gaat het bij een boycot eigenlijk om? Om het doordrijven van de eigen zin? Of om het ontheiligen van de sabbat?

Joden hebben hun sabbat. Gereformeerden koesteren de zondagsrust. Van doorslaggevend belang is de vraag naar de verantwoordelijkheid. Is iemand die op werkdagen gebruikmaakt van de Nederlandse Spoorwegen medeverantwoordelijk voor het feit dat de trein ook op zondag rijdt? Dat valt niet vol te houden. Er is geen reden om op werkdagen het openbaar vervoer te mijden.

Mensen spreken vanuit hun religieuze achtergrond niet zelden harde woorden over anderen die niet in God geloven. Daarbij valt te denken aan vrijetijdsbesteding, kleding en allerlei andere ethische kwesties. Maar het gelukt noch gereformeerden noch orthodoxe Joden om de wereld naar hun hand te zetten. Beter is dat iemand zelf een levend voorbeeld vormt van het goede dat hij voorstaat.

Het is ondertussen de vraag wie het zal winnen: El Al of de orthodoxe rabbijnen. De luchtvaartmaatschappij werd in 1948 opgericht, vlak na het stichten van de staat Israël. In die tijd leefden er in Israël minder orthodoxe Joden dan nu. Wel heeft El Al altijd het vliegen op de sabbat vermeden. Maar het is de vraag of de orthodoxie ondertussen zo’n zeggenschap heeft dat ze vliegen op zaterdag absoluut zal kunnen verhinderen.