Er zit een duidelijke lijn in het politieke spel van Verdonk, eerst bij de affaire-Hirsi Ali, daarna bij haar eerste presentatie van zichzelf als concurrent van Rutte en vorige week bij de zogenaamde greep naar de macht. Steeds begint de minister met een aandacht trekkende presentatie in de media. Pas daarna worden andere spelers in Den Haag erbij betrokken, ook haar eigen VVD-makkers. Die zien zich voor voldongen feiten gesteld en moeten vanuit een achterstandspositie de confrontatie aangaan.Verdonk had in elk van de situaties een andere route kunnen volgen: eerst intern overleg met Balkenende, Zalm, Rutte en anderen, om pas dan naar buiten te treden. Dat had haar heel wat minder schade opgeleverd.

In alle drie de gevallen faalde Verdonk. Hirsi Ali bleef Nederlander. Verdonk werd geen VVD-leider en ze moest bakzeil halen bij de coup. En dat alles verzwakte haar positie in Den Haag, buiten en ook binnen de VVD. Wie zulke brokken maakt, moet politiek behoorlijk dom zijn.

Toch blijft het gek. Een ervaren spindoctor als Kay van de Linde, een van Verdonks adviseurs, moet zich toch bewust zijn van de risico’s in Verdonks spel en van de gevolgen daarvan voor haar positie?

Vechthouding
Verdonks spel levert ook positieve resultaten. Steeds weer slaagt ze erin om het brandpunt van de publiciteit te vinden. En al verzwakt haar Haagse positie, haar electorale positie bij een grote groep kiezers wordt steeds sterker. Zou het misschien om dit electorale effect gaan? Maar waarom dan die overvalmethode, waarom steeds weer al die commotie?

Een antwoord is misschien te zoeken in een unieke eigenschap van Verdonk. Er gebeurt wat met Verdonk als ze onder vuur komt te liggen. Haar uitstraling verandert. Als Verdonk de vechthouding aanneemt, toont ze kracht en koppigheid, een groot incasseringsvermogen en ingehouden maar zeer expressieve emoties. Wie dat ziet, blijft niet ongeraakt. Een vechtende en uitdagende Verdonk roept bij ieder emoties op, soms heel negatieve, bij veel kiezers ook zeer positieve.

Stel dat Van de Linde de beschreven eigenschappen van Verdonk had onderkend en ze tot inzet van zijn acties had gemaakt. Dan zou het logisch zijn om Verdonk in het zicht van een breed publiek in een toegankelijke arena aan het vechten te zetten. Daar immers zou de persoonlijkheid van Verdonk, winnend of verliezend, uitdelend of incasserend, volledig zichtbaar worden.

Of ze dat wel of niet hebben gewild, het spel van Verdonk en haar campagneteam riep de woede op van politieke mee- en tegenspelers. Ze lokte confrontaties uit, ieder viel over haar heen en ieder mocht meegenieten via de gretige tv-camera’s. In dit licht bezien behaalde het campagneteam grote successen.

Misschien gaat het Verdonk voorlopig alleen maar om de electorale positie en om toekomstige verkiezingen, waarbij elke stem op haar ook echt voor haar is. Misschien heeft ze helemaal geen haast om een definitieve machtsbasis te krijgen binnen de VVD. Dat de coup mislukt, is dan niet zo erg; belangrijker is de commotie.

Dat wil niet zeggen dat de VVD geen bruikbaar middel kan zijn, maar die partij is niet noodzakelijk op weg naar de top. Zou ze de leiding van de VVD krijgen, dan is dat een voordeel, maar wel als haar tegenstanders verdwijnen en alleen haar aanhanger blijven. Krijgt ze die leiding niet, dan is dat ook geen probleem. Er is ook een weg buiten de VVD om, de weg van Wilders tot de volgende verkiezingen.

Kleur bekennen
Misschien verbergt de schijnbare domheid van Verdonk en haar team politieke sluwheid. Misschien zijn ze gewoon dom. Of iets ertussenin. Wat waar is, weet ik niet.

Het is Ruttes opdracht om erachter te komen wat er werkelijk speelt. Vergissen leidt tot verliezen. Rutte doet er in ieder geval goed aan het campagneteam te laten ontbinden. Als Verdonk dom is, verlost hij haar uit een valkuil en wordt ze zijn trouwe maatje. Als ze sluw is, dwingt hij haar zo om kleur te bekennen en uit de VVD te stappen. Dat kan vechten worden. Maar misschien kan Rutte de huidige VVD alleen nog maar redden door haar bestaan op het spel te zetten en met Verdonk de arena in te gaan.

De auteur is expert op het gebied van politiek handelen en besluitvorming in Nederland. Dit jaar publiceerde hij het boek ”Macht en politiek handelen in organisaties. Iedereen speelt mee”.