Maandag en dinsdag stond ze nog in het middelpunt van de belangstelling. Na de ruim 600.000 voorkeurstemmen lag ze een straatlengte voor op VVD-fractieleider Rutte. Vanuit een Haagse drinkgelegenheid claimde ze die overwinning in de vorm van het leiderschap. Het volk heeft gesproken, orakelde ze: „Ik wil de koers Verdonk”, en de minister vertaalde dat naar een vet uitroepteken achter haar beleid.Nog dezelfde dinsdagavond kreeg ze de bal teruggekaatst. Niks leiderschap, maakte Rutte haar duidelijk. Met enig gemor onderwierp zij zich.

Twee dagen later komt de volgende koude douche. Na de beëdiging van de nieuwe Tweede Kamer is Verdonk behalve demissionair minister voor het eerst ook gewoon Kamerlid. De nieuwe politieke verhoudingen dringen bijna à la minute tot haar door: op deze allereerste parlementaire dag haalt de PvdA een dikke streep door het uitzetbeleid van de minister van Vreemdelingenzaken. Een nipte meerderheid wil een generaal pardon voor uitgeprocedeerde asielzoekers en dwingt daarom alvast in een motie af dat de minister geen onomkeerbare stappen zet.

Uiteraard is het niet verboden om op de eerste zittingsdag van een nieuwe volksvertegenwoordiging de verkiezingswinst te incasseren. Elegant is het echter niet. Het was de PvdA die, vóór de verkiezingen, CDA en VVD ertoe opriep geen gevoelige besluiten erdoor te drukken. Nu de wind uit de andere hoek waait, grijpt Bos de eerste de beste gelegenheid aan om zijn verlies te verzachten en naar het hele land uit te stralen dat links het voortaan voor het zeggen heeft. Zeker tijdens de formatiebesprekingen verdient dat geen schoonheidsprijs. Komt nu eerdaags ook de hypotheekrenteaftrek aan bod? En de JSF, de snelweg door het Naardermeer, de Kernenergiewet en de privatisering van Schiphol?

Daar komt bij dat de donderdag aangenomen motie een bedenkelijke uitwerking zal hebben. Er valt immers best wat te zeggen voor de ”koers Verdonk”. Het is waar dat er diverse voorbeelden zijn waarin de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) steken heeft laten vallen. En het komt niet barmhartig over als iemand na vier of zes jaar procederen alsnog het land uit moet. Het is meer dan spijtig dat duizenden van de vaak genoemde 26.000 nu illegaal en rechteloos in ons land verblijven. En dat dit allemaal zo lang duurt en zo moeizaam is gegaan, is eerder de IND aan te rekenen dan de asielzoekers. Waar dat duidelijk het geval is, hoort de IND ook de hand over het hart te strijken.

Maar barmhartigheid mag niet zomaar losgemaakt worden van gerechtigheid. De ”koers Bos” is niet eerlijk tegenover een asielzoeker die vorig jaar na afloop van zijn procedure braaf zijn biezen pakte. Zijn lotgenoot die wat langer in de molen van IND is blijven zitten of zelfs opzettelijk heeft tegengewerkt, profiteert straks van de situatie die nu is ontstaan. Dat is niet recht door zee.

Daar komt bij dat een generaal pardon een ongewenste aanzuigende werking kan hebben. Dat moet voorkomen worden, want met een verstopt asielsysteem is het helemaal niet mogelijk om een barmhartig beleid uit te voeren.