Hetzelfde kan zo langzamerhand ook worden gezegd van het huidige Rusland. Na de ontbinding van de Sovjet-Unie op 25 december 1991 leek de Russische Federatie onder Boris Jeltsin hard op weg naar een democratie volgens westers model. De Russen genoten een nooit eerder gekende vrijheid en in hoog tempo schakelde Rusland over op de markteconomie.Totdat eind 1999 president Jeltsin Vladimir Poetin als opvolger aanwees. Langzaam maar zeker maakte het nieuwe staatshoofd een einde aan de chaos van de Jeltsinjaren. Daarbij bediende hij zich van oude Sovjetmethoden waarmee de voormalig spion zo vertrouwd was: inperking van democratische grondrechten, het muilkorven van de pers en toepassing van geweld.

Een aantal prominente Russen dat onder Jeltsin fortuin had gemaakt, kwam dat al snel aan de weet. Nadat eerder mediamagnaat Vladimir Goesinski het land had verlaten, vroeg in 2001 zakenman Boris Berezovski politiek asiel in Groot-Brittannië. Beide oligarchen worden in Rusland verdacht van grootschalige fraude en -wat veel belangrijker is- zijn politieke tegenstanders van Poetin.

Met een andere oligarch, die meende zich te kunnen meten met de president, rekende Poetin eind 2003 eveneens af. Nadat topman Michaïl Chodorkovski van olieconcern Yukos openlijk zijn steun aan de politieke oppositie had uitgesproken, was zijn lot beschoren. Sinds september 2005 slijt hij zijn dagen in een Siberisch strafkamp.

Tegenstanders van Poetin hoeven zich dan ook geen illusies te maken. Eenieder die het Kremlin voor de voeten loopt, moet ermee rekenen dat hij of zij daarvoor op een dag de hoogste prijs betaalt. Zoals de journaliste Anna Politkovskaja, die vorige maand werd doodgeschoten - naar algemeen wordt aangenomen vanwege haar kritische berichtgeving over Tsjetsjenië.

Het jongste slachtoffer lijkt de voormalige Russische spion en Kremlincriticus Aleksander Litvinenko. Maandag werd hij in een Londens ziekenhuis overgebracht naar de intensive care nadat hij op 1 november ziek was geworden na een ontmoeting met een Rus en een Italiaan in een Londense sushibar. Litvinenko, die eerder dit jaar de moord op Politkovskaja onderzocht, is naar het zich laat aanzien vergiftigd met thallium, een component van rattengif.

Anno 2006 durft Rusland weer. Mede dankzij de hoge energieprijzen, die hebben gezorgd voor een sterke economische groei, is Poetin erin geslaagd Rusland opnieuw op de kaart te zetten. Dat weten niet alleen buurlanden aan de andere kant van de Russische gaskraan, maar ook niet-Russen in Rusland. Het racisme bloeit als nooit tevoren, wat met name bevolkingsgroepen afkomstig van de Kaukasus aan den lijve ervaren.

De vraag die menigeen zich stelt, is wat het eindstation van Rusland zal zijn. Het trekken van historische parallellen is riskant, zeker in het geval van Rusland met zijn unieke geschiedenis en geografische situatie. Toch zijn er mensen die zich aan vergelijkingen wagen. Onder hen de voormalige Russische premier Igor Gaidar. Hij ziet in het huidige Rusland een duidelijke analogie met Duitsland tussen de twee wereldoorlogen, waarin na aanvankelijke economische chaos een periode van stabiliteit aanbrak. Die ging gepaard met een nostalgie naar het verleden.

Ook al valt er op deze vergelijking het nodige af te dingen, toch bevat ze een kern van waarheid. Met zijn combinatie van paranoia en zelfvertrouwen, wetteloosheid en autocratie, populisme en intolerantie, economisch en politiek nationalisme vertoont Rusland steeds meer de karaktertrekken van een fascistische staat.