Dat is ongeveer het moment waarop de onafhankelijke Irakcommissie onder leiding van James Baker en Lee Hamilton ook met haar conclusies en aanbevelingen komt.Een opmerkelijk besluit voor een president die enkele weken voor de verkiezingen nog elke koerswijziging wat Irak betreft afwees.

Maar het politieke landschap ziet er intussen anders uit. In de eerste plaats hebben de Democraten nu een meerderheid in beide kamers van het Congres (Senaat en Huis van Afgevaardigden). Verder is de omstreden minister van Defensie Donald Rumsfeld de wacht aangezegd. Hij wordt -als de Senaat akkoord gaat- vervangen door de pragmaticus Robert Gates, die nog voor Bush senior werkte.

Sinds hun verkiezingsoverwinning vorige week laten de Democraten in alle toonaarden horen dat de Amerikaanse troepen Irak moeten verlaten, onmiddellijk (afgevaardigde John Murtha) of op termijn (senator Carl Levin). „Onze militaire aanwezigheid in Irak is deel van het probleem geworden, dus ons vertrek is onvermijdelijk”, aldus Levin. Zijn Republikeinse collega John McCain bepleit precies het omgekeerde.

Wil men werkelijk Amerikaanse troepen uit Irak kunnen terugtrekken, dan is het noodzakelijk om er eerst voor te zorgen dat de Iraakse veiligheidstroepen worden versterkt en dat hun training wordt geïntensiveerd. Verder moet de gewapende opstand „geneutraliseerd” (lees: uitgeschakeld) worden. Dat kan alleen door het aantal Amerikaanse troepen in Irak tijdelijk fors op te voeren volgens McCain.

De Democraten benadrukken dat Washington meer moet samenwerken met bondgenoten en politieke opponenten om de oorlog in Irak te beëindigen. Hun suggesties komen overeen met sommige voorstellen die worden overwogen door de commissie-Baker/Hamilton. Deze commissie wil bijvoorbeeld nauwer overleg met de Europese bondgenoten over Irak en pleit er verder voor om te praten met de buren van Irak, Iran en Syrië. Dit laatste punt werd deze week ondersteund door een van Bush’ trouwste Europese bondgenoten, de Britse premier Tony Blair.

Twee maanden geleden gaf generaal Peter Pace, voorzitter van de verenigde chefs van staven, opdracht tot een „allesomvattende Irakanalyse.” Alles is volgens Pace bespreekbaar: vertrek of uitbreiding van de Amerikaanse troepen, maar één ding is niet bespreekbaar: namelijk niets doen en de huidige koers blijven volgen. Dat leidt volgens de Amerikaanse legertop beslist niet tot de „eindoverwinning” die president Bush te pas en te onpas opvoert als een politiek mantra, zonder daarbij duidelijk te maken wat hij daaronder precies verstaat.

Na alle verbale fanfare vanuit Washington kregen de kiezers vorige week dinsdag de kans om hún mening kenbaar te maken. Na de corruptie in Washington was de oorlog in Irak volgens exitpolls het belangrijkste onderwerp dat hun stem bepaalde. En massaal maakten zij duidelijk dat zij geen voortzetting wensten van het huidige Irakbeleid van president Bush. Deze sprak de volgende dag van een „politieke dreun”, maar hij zei bereid te zijn „andere opties te overwegen.”

Is de doorgaans koppige Bush daar werkelijk toe bereid? Zijn onverwachte opdracht een „brede evaluatie” van het Irakbeleid te beginnen is volgens sommige analisten niet hoopvol. „Door met een eigen analyse te komen degradeert Bush straks de aanbevelingen van Baker en diens collega’s tot „een van de opties” voor Irak, niet dé optie waaraan ruim acht maanden is gewerkt.

Het was een ad-hocbesluit van de president; dat blijkt wel uit het feit dat Condoleezza Rice hem zou vergezellen op z’n Aziatische reis, maar zij blijft nu plotseling thuis voor die brede evaluatie”, aldus politiek analist Lionel Beehner van de denktank Council on Foreign Relations.

Hij verwacht „bijsturingen” van het huidige Irakbeleid, maar geen dramatische koerswijziging. Is er kans op een scenario voor terugtrekking van de Amerikaanse troepen, wat de meeste Amerikanen volgens de opiniepeilingen wensen?

„Niet op korte termijn, zeker niet. Dat zou tot een sektarische burgeroorlog leiden in Irak. Daarmee zouden de Republikeinse kansen op herstel van hun positie bij de volgende verkiezingen in 2008 na de forse nederlaag van vorige week verkeken zijn. Dát is een belangrijke overweging voor de president. Hoe het met Irak verder moet, laat hij blijmoedig aan zijn opvolger over.”