De negen regionale dienstencentra hebben slechts enkele jaren bestaan. Binnen een jaar of vijf zijn ze opgetuigd en nu worden ze, na een besluit van de synode van de Protestantse Kerk in juni 2006 naar aanleiding van een omvangrijke bezuinigingsoperatie, weer ontmanteld. De miljoenenoperatie was een desinvestering, zo blijkt uit de reconstructie van EO-redacteur Koos van Noppen, die donderdagochtend vroeg op Radio 1 en zaterdagavond op Radio 5 in het programma ”Kerk in beweging” door de EO wordt uitgezonden.Aan het eind van 2001 bleek dat de SoW-kerken bij ongewijzigd beleid binnen een paar jaar tegen miljoenentekorten zouden aanlopen. Een commissie onder leiding van oud-minister C. P. van Dijk adviseerde de synode 110 arbeidsplaatsen te schrappen. Maar tegen veler verwachting in, zette de commissie het mes niet in het kantorennetwerk.

Naar nu blijkt, wilde ze dat wel, zegt Van Dijk tegenover de EO. „We hebben daar zeer intensief over gesproken en stelden vast dat het opzetten van het kantorennetwerk uit financieel oogpunt volstrekt onverantwoord was. Maar we merkten in onze gesprekken dat ingrijpen op zo veel weerstand vanuit de regio zou stuiten, dat we daarover niets in het eindrapport hebben opgenomen. Elk advies in die richting zou meteen worden getorpedeerd.”

„Die regiokantoren”, zegt oud-CNV-voorman H. Hofstede, „daar rustte een taboe op. Het waren heilige huisjes in de kerk. Wij wisten: als we daar iets over opschrijven, dan krijgen we ruzie met iedereen.”

Draagvlak
Commissielid drs. G. Verweij, oud-directielid van Esso, stelt: „Het was voor ons buitengewoon belangrijk om een rapport op tafel te leggen dat draagvlak had in de kerk. We konden met de maatregelen die we voorstelden in elk geval ons financiële doel bereiken. Was dat niet gelukt, dan hadden we geen keus gehad om meteen in te grijpen in de kantoren.”

De regio’s wisten succesvol te lobbyen voor het behoud van hun kantoren, maar „achteraf kun je veronderstellen dat het een pyrrusoverwinning was”, zegt oud-directeur Bert Vastenburg van de regio Overijssel/Flevoland. „Alle negen bleven in de lucht, maar schraalhans was vanaf dat moment keukenmeester.” Vastenburg schetst in de uitzending een beeld van de in zijn ogen geldverkwistende bedrijfsvoering.

Diverse betrokkenen stellen kritische vragen hoe het kon dat de kerk in zo’n korte tijd zo veel investeerde in kantoren die nu weer moeten worden ontmanteld. Vastenburg: „Als dit in de samenleving zou gebeuren, dan zou de Tweede Kamer een parlementaire enquête instellen.”

De kosten van de operatie lopen in de miljoenen, zegt Ceesjan Visser, leidinggevende van het regiokantoor in Gelderland. „Dat verlies moet genomen worden”, vertelt hij „we hebben geen keus. We moeten ook extra snijden om budget te maken voor de veranderingskosten. Dat betekent ook dat er andere dingen niet kunnen gebeuren.”

Te klein
In 2005 trad Haaije Feenstra aan als nieuwe directeur van de dienstenorganisatie van de PKN. „De gesprekken die wij als hoofden van dienst met hem voerden, eindigden altijd met de constatering: zo kan het niet doorgaan”, zegt Ceesjan Visser, hoofd van het regiokantoor Gelderland en waarnemend hoofd in Zuid-Holland. „We beseften: we worden als kerk te klein om dit allemaal te betalen.”

Binnen een aantal maanden ontvouwde Feenstra zijn visie op de langere termijn in de nota ”Groeien met de riemen die je hebt”. Zijn boodschap was dat de kerk snel de tering naar de nering moest zetten en een streep moest halen door het kantorennetwerk. De dienstverlening aan lokale gemeenten wordt in de toekomst verzorgd door gemeenteadviseurs, die vanuit huis zullen werken.

In een extra synodevergadering stemde de generale synode in juni 2006 in met het plan van Feenstra. Met de aanname van dit plan viel het doek voor de negen regiokantoren. Het personeelsbestand van de kerk wordt, als gevolg van het aangenomen bezuinigingsplan, met 40 procent gereduceerd. De klappen vallen zowel op het hoofdkantoor als op de regiokantoren.

Volgens het EO-programma gaat in juni 2007 het eerste kantoor dicht, in Brabant/Limburg, en uiterlijk een halfjaar daarna stopt het werken met regiokantoren en resteren vier steunpunten.

De reconstructie van de EO wordt morgenochtend uitgezonden terwijl in Lunteren de generale synode van de Protestantse Kerk aan de eerste van twee vergaderdagen begint. Vrijdag zal de synode besluiten tot enkele aanpassingen van de kerkorde die nodig zijn voor de uitvoering van het rapport ”Groeien met de riemen die je hebt”.