Zaterdag vond de jaarlijkse najaarsvergadering van de reformatorische studentenvereniging Solidamentum plaats in Huize Winterdijk te Gouda. Twee sprekers behandelden het jaarthema ”wonderen”. Ds. A. van Voorden, predikant van de Gereformeerde Gemeenten in Nederland te Uddel, hield een algemeen betoog over wonderen. Prof. dr. F. A. van Lieburg, bijzonder hoogleraar geschiedenis van het Nederlands protestantisme aan de Vrije Universiteit te Amsterdam, bekeek vooral de reacties op zijn studie ”De Engelenwacht”.De bekende achttiende-eeuwse predikant Smijtegelt zou door een engel behoed zijn voor een aanval van iemand die hem bij een bruggetje wilde vermoorden. Prof. Van Lieburg, die hiernaar onderzoek verrichtte, ontdekte dat het verhaal voor het eerst in 1933 in gedrukte vorm verscheen. Vervolgens kwam hij er achter dat er ongeveer veertig van dergelijke verhalen over protestantse voorlieden in omloop waren.

De hoogleraar constateerde dat hij een gevoelige snaar heeft geraakt door dit verhaal van Smijtegelt onder de loep te nemen, omdat oude schrijvers gezag genieten.

Verder stelde hij vast dat er een tegenstelling bestaat tussen de evangelischen en reformatorischen wat betreft het geloof in engelen. Reformatorische christenen geloven dat verschijningen van engelen zich nu niet meer voordoen, terwijl evangelischen daar wel in geloven. De hoogleraar noemde een aantal recente engelenverhalen. Een ervan gaat over een meisje dat door de aanwezigheid van een engel niet verkracht wordt.

Ds. Van Voorden citeerde een regel uit Psalm 91: „Hij zal zijn engelen gebiên, dat z’ u op weg bevrijden; gij zult hen in gevaren, zien voor uw behoud’nis strijden.” „Moeten we dat psalmvers veranderen?” vroeg hij zich af. Hij voegde eraan toe: „Ik geloof dat Gods kinderen menigmaal het bestaan van engelen ervaren hebben, al hebben zij de engelen dan niet gezien. Ik ken persoonlijk de geschiedenis van iemand die een kind van God geen kwaad durfde te doen, omdat die door een engel beschermd werd.”

Bescherming
Tijdens de forumdiscussie kreeg prof. Van Lieburg de rechtstreekse vraag wat hij zelf geloofde van het verhaal. „Het verhaal is niet echt gebeurd. Smijtegelt zal wel vijanden gehad hebben, maar dat zegt niets over het engelenverhaal. Er zijn zo veel argumenten om te zeggen dat het verhaal twee eeuwen later op Smijtegelt geplakt is. Daarom mag het nog wel verteld worden, want het is een mooi verhaal, dat spreekt over Gods bescherming.”

„Is er dan niet sprake van geschiedvervalsing?” zo vroeg een student. Prof. Van Lieburg. „Geef de verhalen maar door. Jonge kinderen vragen niet naar de exacte waarheid ervan.”

Ds. Van Voorden: „De Heere zendt Zijn engelen uit. De Heere wil Zijn kinderen bewaren. Niemand kan bewijzen dat het verhaal niet gebeurd is.”

Een andere student stelde voor om het verhaal voortaan te vertellen zonder een zichtbare engel. Prof. van Lieburg voelde er niet voor om dat als feit te accepteren, omdat hij daarvoor geen gegevens heeft. De hoogleraar vertelde dat hij aan het begin van zijn onderzoek zelf geloofde in de feitelijkheid van het gebeurde. In de loop van het onderzoek veranderde hij echter van gedachten.

Een student vroeg zich af of hij wel goed genoeg gezocht had. Prof. Van Lieburg: „Ik heb alle bronnen die enigszins in aanmerking komen, geraadpleegd.”

Is het niet mogelijk dat het verhaal 200 jaar in de mondelinge overlevering bewaard is, was een volgende vraag. Volgens prof. Van Lieburg houdt een juiste mondelinge overlevering het hooguit drie generaties uit. Ds. Van Voorden zei dat hij het verhaal vroeger wel verteld had, maar hij had er niet bij gezegd dat ze engelen gezien hadden met het natuurlijk oog.

Wonderen
Tijdens zijn betoog zei ds. Van Voorden verder dat er in het leven van Gods volk vaak wonderen zijn gebeurd. Hij noemde het verhaal van iemand die onder aan een dijk woonde en een belofte van God had dat het kwelwater niet in zijn huis zou komen. Het gebeurde niet, maar toen hij gestorven was, liep het water over de dorpel. Dit verhaal heeft de predikant opgetekend uit de mond van een getuige.

De predikant waarschuwde echter om voorzichtig te zijn met het opnemen van allerlei wonderlijke bijzonderheden in levensbeschrijvingen, waarvan de vaderen wars waren. „Het gaat om het wonder om afgesneden te worden van Adam en in Christus ingelijfd te worden.”