Regeringen nemen het zekere voor het onzekere en „dekken zich in” tegen potentiële rivalen door technologie te ontwikkelen die hen in staat stelt plutonium te verrijken dat ook kan worden gebruikt in atoomwapens. Het hoofd van het Internationaal Atoomenergie Agentschap, Mohamed al-Baradei, heeft dit maandag gezegd. „De geest is uit de fles”, aldus Al-Baradei.De kwestie van de nucleaire proliferatie is centraal komen te staan door de recente kernproef van Noord-Korea. Het hardnekkige streven van Iran om uranium te mogen verrijken voor vreedzaam gebruik van kernenergie leidde daarvoor evenwel al tot wereldwijde bezorgdheid.

Verscheidene landen begonnen deels in reactie op de ontwikkelingen in Iran en Noord-Korea aan eigen nucleaire programma’s. Al-Baradei noemde geen namen, maar verwees kennelijk naar landen als Brazilië, Australië, Argentinië en Zuid-Afrika. Landen die al langer in staat zijn plutonium van wapenkwaliteit te ontwikkelen, zijn onder meer Canada, Duitsland, Zweden, België, Zwitserland, Taiwan, Spanje, Hongarije, Tsjechië, Slowakije en Litouwen.

Verder is er nog een groep van landen die overweegt in de nabije toekomst eigen kernprogramma’s op te starten, waaronder Egypte, Bangladesh, Ghana, Indonesië, Jordanië, Namibië, Moldavië, Nigeria, Polen, Thailand, Turkije, Vietnam en Jemen.

Terwijl Japan volhoudt te zeggen dat het geen enkele plannen in deze richting koestert, is het land wel degelijk in staat op korte termijn kernwapens te ontwikkelen. Japan beschikt over tonnen plutonium van kernreactors.

Voor Zuid-Korea geldt hetzelfde. Enkele jaren geleden werd ontdekt dat de regering in Seoel in het geheim kleinschalige experimenten had gedaan met methoden om hoogverrijkt uranium te ontwikkelen.

Buiten de vijf landen die formeel tot de kernmogendheden behoren -de Verenigde Staten, Rusland, China, Frankrijk en Groot-Brittannië- beschikken ten minste vier andere landen over atoomwapens, te weten India, Pakistan, Israël en, sinds vorige week, Noord-Korea.

Al-Baradei oefende indirect kritiek op de kernmogendheden uit door te stellen dat het hoogst onlogisch is dat zij zelf vasthouden aan nucleaire afschrikking, terwijl zij van andere landen eisen dat die daarvan afzien. Hij wees er ook op dat enkele kernmogendheden, waaronder de VS, China en Israël, het Comprehensive Test Ban Treaty (Kernstopverdrag) uit 1996 niet hebben ondertekend of geratificeerd. Ondertekening had het gedrag van Noord-Korea misschien veranderd, zei Al-Baradei.

Het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) betwijfelt overigens of de proef die Noord-Korea vorige week hield, werkelijk een kernproef was. „Ik denk dat niemand ter wereld, behalve de Noord-Koreanen, weet hoeveel kernmateriaal is gebruikt en of het een nucleaire explosie betrof”, zei IAEA-inspecteur Olli Heinonen.

Het agentschap weet inmiddels wel waar de proef precies is uitgevoerd. Heinonen stelde dat de IAEA alleen met zekerheid kan zeggen wat er is gebeurd als de inspecteurs van het agentschap weer worden toegelaten in Noord-Korea. De IAEA-inspecteurs mogen sinds 2002 het stalinistische land niet meer in.

De voormalige Sovjetpresident Michail Gorbatsjov zei deze week dat de vijf oorspronkelijke kernmachten niet hard genoeg hebben gewerkt aan de afschaffing van kernwapens en niet voldoende hebben gedaan om te voorkomen dat andere landen kernwapens zouden bemachtigen.