Is deze afloop vooral veroorzaakt door de behoefte van de regeringspartijen om dit pijnlijke dossier met het oog op de verkiezingen zo gauw mogelijk van tafel te halen? En in hoeverre maakt de relatie van Pieter van Vollenhoven tot het Koninklijk Huis het voor Kamerleden en ministers moeilijker om zijn rapport stevig onder vuur te nemen?Maar daar wil ik het nu niet over hebben. Wel over de vraag of in onze maatschappij niet steeds meer de gedachte postvat dat de overheid aansprakelijk gesteld kan worden voor alles wat er in het dagelijks leven maar fout gaat. Ook Donner sneed dit punt aan in de toelichting op zijn ontslagaanvrage.

Nu is zo’n gevangenisbrand naar twee kanten een bijzonder geval. Het gaat hier om een accommodatie die geheel in overheidshanden is. Anders dan destijds bij de nieuwjaarsbrand in Volendam is de overheid direct aansprakelijk op het punt van de brandveiligheid en de wijze waarop de gevangenbewaarders op een dergelijke calamiteit reageren.

Aan de andere kant moeten we ons realiseren dat een gevangenis nu eenmaal een heel aparte samenleving is. Mensen zitten niet zonder reden opgesloten en bij calamiteiten is het een reëel gezichtspunt (niet het enige, maar wel een belangrijk gezichtspunt) dat ze niet mogen ontsnappen. Dat maakt het verblijf in de gevangenis bij dergelijke calamiteiten gevaarlijker dan het verblijf in een hotel of een appartementencomplex. Een reden te meer om te zorgen dat je nooit in de gevangenis terechtkomt.

Maar in het algemeen gesproken lijkt het wel of men tegenwoordig uitgaat van de gedachte dat het menselijk leven beheersbaar is. De overheid moet daarvoor zorgen en veiligheid garanderen. Lukt dat niet (en dat kan nooit helemaal lukken), dan heeft ze gefaald en moeten er koppen rollen. En uiteraard dient de overheid de schade te vergoeden, voor zover die niet door derden of door verzekeraars gedekt wordt.

Dat past helemaal in de opkomst van een claimcultuur. Die ontwikkeling zien we met name in de medische wereld, maar ook in het onderwijs. Op allerlei terrein eisen mensen hun (vermeende) rechten op. De advocaten varen er wel bij.

Als er een terroristische aanslag gepleegd wordt, weerklinkt al gauw de roep dat de inlichtingendiensten gefaald hebben. Stort er een trap in, zoals onlangs in Utrecht gebeurde bij een straatfeest, dan wijst men automatisch naar de gemeentelijke overheid. Die had maar moeten zorgen dat die trap zo geconstrueerd was dat hij al die feestvierende mensen kon dragen.

Mensen willen niet meer accepteren dat het dagelijks bestaan vol gevaren is. Ja, dat naar het Woord van God onze dagen maar een handbreed gesteld zijn. Dat ons leven in Gods Hand ligt en dat Hij geen rekenschap geeft van Zijn daden, is voor velen een vreemde gedachte geworden. En de vraag rijst in hoeverre het kerkvolk in de gereformeerde gezindte daar nog bij leeft.

Natuurlijk is er altijd de spanning tussen Gods voorzienigheid en onze verantwoordelijkheid. Wie zich in gevaarlijke situaties begeeft of gevaarlijke situaties voor anderen laat voortbestaan, mag zich niet beroepen op Gods voorzienig bestel als het verkeerd gaat. Maar het niet meer willen accepteren dat er nu eenmaal rampen en ongelukken gebeuren, die in sommige gevallen diep ingrijpen in ons menselijk bestaan, heeft wel degelijk te maken met de secularisatie van onze maatschappij.

Toen in 1953 de watersnood in Zuidwest-Nederland grote schade aanrichtte en bijna 2000 mensen omkwamen, bestond er in brede kringen nog een zeker besef dat Gods hand in dat alles was. Vandaar dat er toen in en buiten het parlement niet geroepen werd om het aftreden van de minister van Verkeer en Waterstaat. Alleen de communisten lieten zich destijds in die richting uit. Maar zij vormden daarmee een uitzondering.

De auteur is oud-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.