Meestal wint de partij van de zittende (minister-)president wanneer opiniepeilingen gelijke scores aangeven voor regering en oppositie. De zogenaamde ”premierbonus” kan een doorslaggevende factor zijn. Mensen kiezen liever voor vertrouwde in plaats van voor nieuwe gezichten.Dat in Zweden de uitslag precies richting de andere kant uitviel, is daarom veelzeggend. Het geeft aan dat het kiezersvolk geen vertrouwen meer had in de zittende regering.

Vooral premier Göran Persson, een van de langstzittende regeringsleiders in Europa, maakte de laatste tijd volgens waarnemers een uitgeputte indruk. In 2003 verloor hij het referendum over de Zweedse toetreding tot de euro. Daarna kreeg hij enkele persoonlijke schandaaltjes te verwerken. Vooral zijn dure nieuwe buitenhuis was een voorwerp van bittere spot.

Model
Het blijft trouwens de vraag of de rechtse Alliantie voor Zweden grote veranderingen in het beleid zal aanbrengen. Het veelgeroemde ”Zweedse model” (een combinatie van hoge belastingen en een welvaartsstaat met een bloeiende markteconomie) blijft overeind, maar wordt alleen anders ingevuld. Geen enkele partij is bijvoorbeeld van plan de betaalde kinderopvang af te schaffen.

Daarbij speelt mee dat de leidende conservatieve partij na de verkiezingen in 2002 sterk naar het midden is geschoven. Niet voor niets noemde men zich in de verkiezingen de ”Nya Moderaterna”, de nieuwe conservatieven. Voorheen was de partij veel rechtser en wilde ze bijvoorbeeld bibliotheken en andere collectieve goederen privatiseren.

Het gevolg van deze verandering is dat de rechterflank van de Zweedse politiek nu onbezet is. Ook de liberale partij staat voor centrumrechts beleid.

De kleine verschillen tussen links en rechts hebben voor velen de overstap van de sociaaldemocraten naar de conservatieven gemakkelijk gemaakt. Prettig voor Reinfeldt natuurlijk, maar om dezelfde reden kan de kiezer in 2010 weer gemakkelijk terug.

Bundeling
De uitslag in Zweden bewijst hoe winstgevend het kan zijn als partijen zich al voor de verkiezingen bundelen in een coalitie. Op enkele details na ligt het hele regeerakkoord al klaar. Langdurige kabinetsformaties zoals in Nederland, waarin veel campagnebeloften weer worden ingetrokken, zijn hiermee te voorkomen. Zo’n bundeling van krachten komt ook in de richting van de kiezer sterk over.

Door deze coalitievorming kent Zweden straks voor het eerst sinds lange tijd weer een meerderheidsregering. De marge is trouwens klein; slechts 4 zetels in de 349 leden tellende Riksdag. Scandinavische landen hebben een traditie van minderheidskabinetten. Kabinetten die steunen op een meerderheid in het parlement worden gezien als een luxe, maar niet als een noodzaak.

De coalitievorming binnen de Alliantie voor Zweden kan in de komende jaren ook weer haar zwakheid blijken. Het is een akkoord tussen maar liefst vier partijen. Ongetwijfeld zullen zich kwesties voordoen waardoor de verschillen duidelijk aan het licht komen.

Daarbij komt dat ook bij de verkiezingen zondag al bleek dat de partijen elkaars concurrenten zijn. Zowel de liberalen als de christendemocraten moesten toezien hoe hun stemmen wegvloeiden naar de conservatieve partij.

De leiding van de coalitie ligt ook bij een partij die groter is dan alle drie partners bij elkaar. Al bij voorbaat geeft dat aan hoe de machtsverhoudingen binnen het nieuwe kabinet straks liggen. Een regering die zo is opgebouwd, ontwikkelt zich doorgaans snel tot een broedplaats van spanningen.