Overigens blijft overeind staan dat Amerika in allerlei opzichten lang niet zo ontkerstend is als Europa. Maar het voorbeeld van de Tien Geboden illustreert wel dat je niet te makkelijk af moet gaan op een enkele uitspraak. Of dat nu in het informele menselijke verkeer is, of dat het gegevens betreft uit sociaal onderzoek: voor een onderbouwde conclusie is meer informatie nodig.Om nog even bij Amerika te blijven, een paar jaar geleden is onderzoek gedaan naar de religieuze identiteit van de leden van de Christian Reformed Church. Die kerk gold vanouds als een dochterkerk van de Gereformeerde Kerken in Nederland.

Door de snelle afbraak van de gereformeerde erfenis in de Nederlandse kerk ontstond er de afgelopen decennia een duidelijke afstand tussen beide. Maar ook aan de andere kant van de oceaan neemt de vervreemding van de gereformeerde leer toe. Je moet helaas constateren dat deze Amerikaans/Canadese kerk de Nederlandse gereformeerden op afstand volgt. Er zit zo ongeveer een generatie tussen.

Uit dat onderzoek bleek dat zo’n 80 procent van de leden van de Christian Reformed Church de Heidelbergse Catechismus zeer belangrijk of zelfs buitengewoon belangrijk vindt. De Dordtse Leerregels komen er slechter van af, maar worden toch altijd nog door 40 procent als zodanig gewaardeerd. De betekenis van dat percentage wordt echter wel aanzienlijk gerelativeerd als men vervolgens ontdekt dat een derde van hen die verklaren dat ze Dordt zeer of buitengewoon belangrijk vinden, centrale onderdelen van de Leerregels afwijzen. Kennelijk geldt ook daar dat ze meer geprezen dan gelezen zijn.

Overigens zou het interessant zijn om dergelijk onderzoek eens in Nederland te doen in kerken die zich gereformeerd noemen. Ook dan zou je moeten proberen om door controlevragen na te gaan wat bepaalde antwoorden nu werkelijk voorstellen. Ik vrees dat de resultaten niet meevallen.

In ieder geval is het altijd van belang om door te vragen. Dat geldt voor journalisten in interviews, maar ook in allerlei gesprekken en discussies. Wat bedoelt de ander nu precies met bepaalde opmerkingen of beweringen? Wat zijn z’n vooronderstellingen en waar wil hij naartoe?

Ik heb sterk de indruk dat dat veel te weinig gebeurt. Dat leidt tot vruchteloze discussies of tot verhulde om niet te zeggen verdrongen verschilpunten. Te makkelijk wordt op basis van een enkel gegeven of een enkele uitspraak een (uitermate) negatief of positief oordeel uitgesproken. Terwijl de werkelijkheid bij nader onderzoek toch anders uitpakt.

Je moet ook altijd letten op de context waarin mensen bepaalde uitspraken doen. Tot welk publiek richtten ze zich op dat moment? Als premier Balkenende of een ander CDA-kopstuk in het RD geïnterviewd wordt, zullen ze geneigd zijn zich zo christelijk mogelijk voor te doen. Ze weten immers dat dat bij het RD-publiek goed valt. Bij een interview in het AD zijn ze geneigd (of hebben ze er belang bij) een ander gezicht te laten zien. Daar moeten ze juist niet zo christelijk overkomen.

Wie een goed beeld van mensen wil krijgen, moet ze daarom waarnemen in verschillende situaties. Daarbij moeten we ook naar onszelf kijken. In eigen kring draagt het wellicht bij aan ons imago wanneer we ons zeer principieel opstellen, maar wat blijkt daarvan wanneer we in heel andere verbanden opereren?

Bekend is ook het gegeven dat wanneer mensen in het buitenland verkeren, er in nogal wat gevallen meer mee door kan dan wanneer ze thuis zijn. Gedragingen of groeperingen waar men in de thuissituatie veel bezwaar tegen heeft, blijken dan ineens aanvaardbaar te zijn. Dat is wel te verklaren, maar het blijft toch een merkwaardig verschijnsel.

voetnoot (u17(De auteur is oud-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.