Toch trekt hij een duidelijke conclusie: de oudste gevonden fossielen zijn ongeveer 3,5 miljard jaar oud. „Maar ook daarvoor is er heel veel gebeurd. De oorsprong van het leven dateert van 4,5 miljard jaar geleden”, aldus een stellige Menken.Een moment tijdens een dinsdag gehouden bijeenkomst over het thema ”Schiep God de mens of schiep de mens God?”. Organisator is de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW). Tot en met november laat deze organisatie een aantal dubbellezingen verzorgen over de verhouding tussen geloof en natuurwetenschap. Dit onder het motto ”Weten en/of geloven”. In een tot op de laatste stoel bezette zaal in de Beurs van Berlage werd dinsdagavond de aftrap gegeven.

Veel emoties

Menken houdt een uitermate exact verhaal over evolutiebiologie. Als het gaat om Intelligent Design (ID), moet je volgens hem onderscheid maken tussen een natuurlijk en een bovennatuurlijk intelligent ontwerp. Wat het bovennatuurlijk ontwerp betreft, zijn volgens hem een ’slordige’ en een ’perfecte’ versie denkbaar. Maar dat laatste kunnen we wel afvoeren, zo verwijst Menken -onder enige hilariteit- naar enkele bestaande ziekten.

Schiep de mens God? Ja, antwoordt Menken, „omdat de mens zijn eigen godsbeeld schept en in deze tijd behoefte heeft aan een vernuftige God.” Schiep God de mens? Menken denkt even na: „Ik denk het niet, maar ik weet het niet zeker.”

Prof. Cees Dekker, moleculair biofysicus aan de TU Delft, stelt vast dat evolutie keer op keer discussie oproept. „Het ID-debat ging gepaard met zeer veel emoties. Waarom? De reden is dat er veel vragen openstaan. Het debat raakt aan existentiële vragen van de mens: de fundamentele oorsprongsvragen. Bovendien maken beide partijen zich steeds schuldig aan polarisatie en vergaande claims en extreme opvattingen.”

Zijn mening is dat er een totaalontwerp van de wereld moet zijn. Hij erkent dat dit een filosofische en religieuze stellingname is. Alle christenen geloven dat God de wereld geschapen heeft, maar de manier waarop Hij dat gerealiseerd heeft, dáárover bestaat een variëteit aan visies, stelt hij. Hij noemt een in christelijk kring bekende naam: Abraham Kuyper. „Hij was negatief over evolutie als alomvattend stelsel, maar was positief over evolutie als mogelijk mechanisme in de biologie.”

Dekker hoopt op meer harmonie tussen geloof en wetenschap. „Wetenschappers moeten bescheiden zijn, meer bewust van hun grenzen. We moeten stoppen met het conflictdenken over geloof en wetenschap. Wetenschap gaat uitstekend samen met christelijk geloof. Weten is ook geloven en geloven is ook weten. Religieus geloof omvat ook de ratio, sluit aan bij kennis. Maar er is wel conflict tussen wereldbeelden.”

Wat is úw antwoord op het thema van de avond? wil de presentator weten. Dekker: „Ik geloof dat God de mens schiep en ik geloof ook dat elk mens beelden van God bijstelt.” Dekker wil niet alle darwinisten als atheïsten beschouwen, zo antwoordt hij op een kritische vraag tijdens de discussie, „maar het is niet te ontkennen dat evolutie gekaapt wordt door darwinisten om een bepaald wereldbeeld te pushen.”

Eeuwenoude discussie

De lezingencyclus ligt in het verlengde van wat minister Van der Hoeven (Onderwijs) in 2005 voorstelde: de relatie tussen religie en wetenschap op de agenda zetten. Dat resulteerde in een discussie over evolutie en Intelligent Design. De minister benaderde daarna de KNAW met het verzoek een bijdrage te leveren aan dit debat. Prof. dr. Frits van Oostrom, sinds mei 2005 president van de KNAW, zegde zijn medewerking toe en stelde de K. L. Poll-stichting voor Onderwijs, Kunst en Wetenschap voor gezamenlijk een aantal publieksactiviteiten te ontwikkelen over het spannningsveld tussen wetenschap en religie, en de maatschappelijke betekenis van de verhouding tussen geloof en wetenschap.

De aftrap werd gegeven op 1 januari met een uitzending van het televisieprogramma Buitenhof, getiteld ”God of Darwin”.

Mede dankzij Van der Hoeven wordt nu deze serie in Amsterdam georganiseerd, erkent prof. Van Oostrom. Het gaat om een eeuwenoude discussie over „de grote en wezenlijke” vragen rond weten en geloven. Ook voor de samenleving is het volgens hem goed om deze vragen te stellen. „Er is geen tegenstelling tussen weten en geloven. Ik ken heel veel wetenschappers binnen de KNAW die met hart en ziel en op een strikte wijze wetenschap beoefenen en toch gelovig zijn. Dat wil niet zeggen dat elke wetenschapper zich met deze vragen bezighoudt. Ik ken wetenschappers die zich suf publiceren zonder het ooit over geloof te hebben.”