De belangrijkste factor die zorgt voor de immer toenemende verspreiding van aids in zuidelijk Afrika is minimaal condoomgebruik, staat in een van de vele rapporten die deze week zijn besproken tijdens de jaarlijks terugkerende aidsconferentie. Nieuw is volgens dat rapport dat niet langer risicogroepen als prostituees, mijnwerkers en vrachtwagenchauffeurs de belangrijkste verspreiders zijn van het hiv-virus. Onder deze groepen zou condoomgebruik juist zijn toegenomen.In plaats van door veel wisselende losse sekspartners zouden veel mensen in landen als Zuid-Afrika, Botswana en Swaziland nu worden besmet door onbeschermde seks met een wisselende set ’vaste’ seksuele partners. Het betreffende rapport is geschreven in opdracht van het SADC, een economisch samenwerkingsverband tussen veertien landen in de zuidelijke helft van Afrika.

In het rapport staat ook dat in landen als Uganda en Kenia een afname van de verspreiding van aids de afgelopen jaren is veroorzaakt doordat mensen juist minder wisselende seksuele partners tegelijkertijd hadden.

Met dit rapport in handen kunnen dus voorstanders van zowel condoomgebruik als onthouding hun gelijk bewijzen. Al jaren woedt er in aidsbestrijdingsland een loopgravenoorlog tussen de ’christelijke’ aanpak van onthouding en de ’wereldse’ aanpak van condoomgebruik. Een strijd met vergaande gevolgen. Vooral omdat het ’christelijke’ Amerika niet alleen wereldwijd de grootste financiële sponsor is van aidsbestrijding, maar die financiële steun ook vaak koppelt aan programma’s die de nadruk leggen op onthouding als wapen tegen verdere verspreiding van aids.

In zijn toespraak tijdens de conferentie voerde VN-afgevaardigde voor aids Stephen Lewis een rechtsreekse aanval uit op het beleid van de VS. Hij zei dat de Amerikaanse nadruk op onthouding „het begin van neokolonialisme” is. „Dan zeg je tegen Afrika: Je moet op deze manier de verspreiding van aids bestrijden. Maar Afrikanen zijn zelf capabel genoeg om hun eigen aanpak te bepalen.” Volgens Lewis is nu ondertussen wel bewezen dat programma’s voor onthouding in Afrika niet werken. „Het is fout om geld te geven op voorwaarde dat dat geld wordt besteed op een manier die jouw ideologie weerspiegelt. Die vorm van beginnend neokolonialisme is onacceptabel.”

Volgens de Amerikaans aidsbestrijdingscoördinator Mark Dybul getuigt het juist van kolonialisme om je te verzetten tegen steun aan programma’s die onthouding promoten. „Onthouding is een onderdeel van het zogenaamde ABC-model dat is ontwikkeld door Afrikanen voor Afrikanen. Wij steunen dus juist wel wat Afrikanen zelf willen.”

Het ABC-model wordt al een aantal jaar toegepast in Afrika. Het staat voor Abstinence (onthouding), Be Faithful (blijf trouw) en Condomize (gebruik een condoom). Het model staat ook al enkele jaren ter discussie, juist vanwege de nadruk op onthouding.

De schrijvers van het SADC-rapport stellen dan ook een ander model voor, het DRC. Dat model zou meer aansluiten bij de huidige Afrikaanse praktijk. Het staat voor Delay sex (stel je eerste seksuele contact uit), Reduce partners (onderhoudt minder seksuele relaties tegelijkertijd) en Condomize (gebruik condooms).

De bekendmaking van de laatste stand van zaken op het gebied van aidsbestrijding is een vast onderdeel van de jaarlijkse conferentie. Dat levert altijd weer schrikbarende cijfers op. Op dit moment zijn er 40 miljoen mensen op de wereld die hiv-positief zijn. De meesten van hen hebben al aids ontwikkeld. Elke 6,5 seconden komt er een nieuwe besmetting bij. Elke 10 seconden overlijdt iemand aan de gevolgen van aids. De verspreiding van aids neemt dus nog steeds toe, ondanks de inmiddels tientallen jaren dat onderzoekers zoeken naar de oplossing.