Het tiende bezoek van Pieters en haar collega’s aan Roemenië voert onder andere naar het dorpje Gataia. Het plaatselijke psychiatrisch ziekenhuis bestaat veertig jaar en heeft ter gelegenheid daarvan een symposium georganiseerd.De instelling is redelijk representatief voor de geestelijke gezondheidszorg in Roemenië, zegt Pieters. Dak- en thuislozen, zwakbegaafden en mensen met een mentale handicap, allemaal met of zonder een psychiatrisch ziektebeeld, liggen er op zo’n 450 bedden, kriskras door elkaar. „Een van de twee psychiaters die me er rondleidden, een christen, had er ooit een jaar zonder salaris gewerkt.”

Hoe ziet de geestelijke gezondheidszorg in Roemenië eruit als Gataia niet uitzonderlijk is te noemen? Pieters: „Psychologen en psychiaters zijn duidelijk bezig aan een opmars, maar hebben nog een lange weg te gaan. Ceaucescu heeft de psychologie tijdens zijn bewind van de ene dag op de andere verboden. Daardoor is het vak 25 jaar weggeweest.

Ruim tien jaar geleden kreeg ik in de Zeeuwse instelling Emergis bezoek van een Roemeense collega. Ik probeerde toen een manische patiënt in de separeercel zo ver te krijgen dat hij zijn handtekening zou zetten onder zijn behandelplan. Toen we de cel uitliepen zei die collega heel verbaasd: „Dat jij zomaar praat met patiënten.” In zijn land gaf je als psychiater medicijnen en verder deed je niets.”

Een Roemeense collega die twee jaar geleden Nederland aandeed, zei verbaasd: „Dat jullie patiënten met een heel team behandelen.” Pieters: „In Nederland overleggen psychiaters, sociaal-psychiatrisch verpleegkundigen, gezondheidszorgpsychologen en systeemtherapeuten vaak gezamenlijk over een patiënt. Ook in dat opzicht is Roemenië nog niet zo ver.”

Met steun van de stichting Truvist Enterprising bezocht Pieters samen met Eleoscollega’s Roemenië al een keer of tien. Ze heeft er aangrijpende verhalen over. „In vrijwel alle staatsziekenhuizen is het geld vaak rond oktober al op. Wat er is, wordt uitgegeven aan de meest basale dingen: eten, warmte en personeel. Farmaceuten stellen soms geld voor medicijnen beschikbaar, maar eigenlijk uitsluitend voor patiënten die meedoen aan onderzoek naar de werking ervan.”

Wantoestanden lijken in Roemenië nog steeds voor te komen; ook in het ziekenhuis in Gataia dat Pieters gaat bezoeken. Amnesty International kraakt de inrichting in een rapport dat via haar site is te raadplegen, omdat de vensters van de separeercel soms nauwelijks glas bevatten en de ratten er vrijuit doorheen kunnen lopen. Pas op, waarschuwt Pieters echter: „Een psycholoog uit die instelling aan wie ik dit onlangs voorlegde op een Roemeense bruiloft waar ik te gast was, zei: „Dacht je nou echt dat die ratten in Roemenië alleen in de separeercel zitten? Ik heb ze ook in huis, ze lopen hier overal.”

Verloopt het bezoek naar wens, dan bevatten twee van de separeercellen in Gataia straks breekvrij glas. „Dat nemen we mee vanuit onze Eleoskliniek, ”de fontein””, lacht Pieters. „Het glas van de cellen is daar onlangs vervangen omdat het niet aan een nieuw voorschrift van de brandweer voldeed.”

Wie de Roemenen afschildert als zielig, ziet volgens de psychiater meer over het hoofd dan alleen het feit dat de aanwezigheid van ratten in en rondom woningen tot zo’n halve eeuw geleden ook in Nederland dagelijkse werkelijkheid was. „De Roemeense psychiaters en psychologen die ik ken, roeien met de riemen die ze hebben. Er zijn inrichtingen waar creatieve patiënten met schizofrenie met takken en boomstronken aan de slag gaan, omdat het tekenpapier onbetaalbaar is geworden. Met steun van de EU zijn op een aantal plekken orthopedagogische behandelcentra voor jeugdboefjes neergezet. De leergierigheid van Roemeense studenten psychologie is bovendien bijzonder hoopvol. Studenten durven nu zelfs te informeren of we tijdens ons bezoek een onderwerp als de teamgerichte benadering van patiënten op de agenda willen zetten. Tien jaar geleden zou dat ondenkbaar zijn geweest.”