De beroepsgroep van verpleegkundigen is de laatste tijd regelmatig in het nieuws geweest. Op een positieve manier. Pas verscheen het bericht dat de komende twintig jaar een flinke vraag naar verpleegkundigen en verzorgenden zal ontstaan. Er liggen hier voor jonge mensen en zeker voor christenen mooie uitdagingen.Kort daarvoor viel te lezen dat de opleidingen tot verpleegkundigen van onder meer de Christelijke Hogeschool Ede en de Gereformeerde Hogeschool in Zwolle goed scoren in kwaliteitsonderzoeken en in studentenaantallen. Zozeer zelfs dat volgens het laatste nieuws een serieus probleem ontstaat als met name algemene ziekenhuizen niet meer plaatsen creëren om verpleegkundestudenten stage te laten lopen.

De scholing van verpleegkundigen is intussen wel veranderd. Voor een belangrijk deel komt dit doordat de context van de beroepsuitoefening sterk verandert. De gezondheidszorg is de laatste decennia in een proces van voortdurende veranderingen terechtgekomen, en dat heeft gevolgen voor de beroepsuitoefening en de beroepsopleiding van verpleegkundigen.

Standaard
Deze ontwikkeling heeft zeker gevolgen voor mensen die vanuit een christelijke levenshouding in de zorgverlening werken. Zo zijn veel zorginstellingen oorspronkelijk ontstaan uit het besef van christelijke barmhartigheid, maar menig ziekenhuis is intussen gereorganiseerd, gefuseerd of domweg van kleur verschoten.

Ook is de sterke nadruk op financieel-economische overwegingen, juridische kaders en wetenschappelijk-technische criteria er debet aan dat veel van de zorg gericht is op het fysieke en technische. Een goed verpleegkundige zijn wordt soms noodgedwongen ingevuld als het werk op tijd af hebben, geen fouten maken en het volgen van voorgeschreven standaardprocedures.

Nu ben ik de laatste om te zeggen dat deze dingen niet belangrijk zijn voor een (opleiding tot) professioneel verpleegkundige. Maar de oorspronkelijke vraag of alles wat verpleegkundigen doen ook bevorderlijk is voor de shalom van de zorgvrager, de patiënt, wordt intussen veel lastiger te beantwoorden. Zorg komt nauwelijks nog voort uit een zorgzame gemeenschap, waarin verpleegkundigen een prominente verantwoordelijkheid op zich nemen. De gemeenschap van zorgende mensen, maar ook het zorgende werk zelf wordt steeds meer in kleine fragmenten opgedeeld, zodat zicht op de zin van zorg steeds lastiger wordt.

Modern
Er is ook een positieve kant. Verpleegkundigen worden steeds meer zelfstandige, zelfbewuste professionals. Ze maken deel uit van onze moderne samenleving, halen de informatie bij elkaar die ze nodig hebben en maken hun eigen keuzes. De opdracht van verpleegkundig onderwijs is nu vorming aan te bieden die recht doet aan dat zelfstandige en zelfbewuste karakter van verpleegkundigen van vandaag, en tegelijk vast te houden aan het hart en de ziel van de verpleegkundige beroepsverantwoordelijkheid. Misschien is dat het belang van christelijke opleidingen tot verpleegkundigen: ze gaan ervan uit dat zorg voortvloeit uit een moreel appel dat zorgvragers op zorgverleners doen om hen te helpen. Het omgaan met de ethiek en de spiritualiteit van alledag heeft zo bezien dus altijd tot de kern van het vak behoord. Het is nodig dat in een veranderende tijd met elkaar aan de orde te blijven stellen.

Overigens is dat niet alleen een nationaal probleem. Ook de gehele Europese gezondheidszorg wordt gekenmerkt door verzakelijking en fragmentarisering. Christelijke verpleegkundigen hebben elkaar ook over landsgrenzen heen nodig. Het is een bijdrage van de vorming van christelijke verpleegkundigen en studenten in Nederland om daarmee kennis te maken. Studenten verpleegkunde ontdekken dit tijdens buitenlandstages.

Dat gebeurt ook door internationale ontmoetingen, zoals de zevende Europese conferentie van de Nurses Christian Fellowship International, die van 22 tot 26 augustus in Ede wordt gehouden door de verpleegkundeopleidingen van de CHE en de GH in samenwerking met het daaraan verbonden Prof. dr. G. A. Lindeboom Instituut en het lectoraat ethiek van de zorg (zie www.ncfi.org/euro06.html).

Er is een wereldwijde, zorgzame gemeenschap waar christelijke verpleegkundigen deel van uitmaken: het lichaam van Christus. Sommigen zijn oog of oor, anderen hand of voet. Het is van vitaal belang ook uitdrukking te geven aan hart en ziel van dat lichaam, dat ook actief is in de zorg.

De auteur is docent ethiek aan de opleiding verpleegkunde van de Christelijke Hogeschool Ede en wetenschappelijk medewerker van het Prof. dr. G. A. Lindeboom Instituut.