Merkel sprak na afloop van de eerste grote conferentie over integratie van een „historische gebeurtenis”, waarbij de gespreksdeelnemers op één lijn zaten. Mensen uit het buitenland moeten erop kunnen rekenen dat ze met „een open deur” worden ontvangen. Omgekeerd moeten daar „bepaalde inspanningen” tegenover staan, aldus de bondskanselier.Merkel praatte met ruim tachtig leden van migranten- en religieuze organisaties, vooraanstaande personen van buitenlandse komaf en medewerkers van organisaties die zich met de integratieproblematiek bezig houden.

Kritiek was er op de keuze van de genodigden. Zo mochten de belangrijkste islamitische organisaties in Duitsland niet aanschuiven.

Het integratieplan waaraan de Duitse regering werkt heeft al tot verdeeldheid geleid binnen de coalitie van de christendemocratische CDU/CSU en de sociaaldemocratische SPD. CDU/CSU dringt aan op harde maatregelen voor migranten die niet willen integreren; desnoods moeten mensen het land worden uitgezet. De SPD lijkt zo ver niet te willen gaan.

Integratie en de toekomst van de multiculturele samenleving staan hoog op de politieke agenda in Duitsland. Daarbij wordt belangstellend gekeken naar de aanpak in Nederland. Minister van Binnenlandse Zaken Wolfgang Schäuble (CDU) noemde het integratiebeleid van de Nederlandse minister Rita Verdonk (Vreemdelingenzaken) onlangs een goed voorbeeld voor Duitsland.

Een bijkomend probleem voor een nationale aanpak is de vrijheid die de bondsstaten hebben om eigen integratiebeleid te voeren. Zo heeft de zuidelijke bondsstaat Baden-Württemberg al een inburgeringstest ingevoerd voor moslims die een Duits paspoort aanvragen. Ze moeten vragen beantwoorden over hun politieke en maatschappelijke opvattingen. Die gaan onder meer over de rol van de vrouw, homoseksualiteit, eerwraak, islamitische kleding in westerse samenlevingen en moslimterrorisme.

In Duitsland, dat 82,5 miljoen inwoners telt, leven ongeveer 15miljoen mensen van buitenlandse komaf. Van hen heeft ongeveer de helft een buitenlands paspoort. Net als in Nederland lijken grote groepen allochtonen in met name de grote steden volledig langs de oorspronkelijke bewoners van hun nieuwe vaderland heen te leven.

Eerder dit jaar ontstond grote opschudding over berichten over de onwerkbare situatie op een aantal scholen met veel allochtone leerlingen in achterstandswijken in Berlijn. Onderwijzers spraken over een gewelddadige en intimiderende sfeer waarin het onmogelijk was om nog normaal les te kunnen geven.