Enkele weken geleden organiseerde zij een studiedag. De inleider van de workshop “Hoogbegaafd geloven” gaf een interview aan deze krant. Ze had een onderzoek gedaan en wat bleek? Kerken hebben geen beleid voor hun hoogbegaafde gemeenteleden. Sterker, de meeste kerken missen zelfs de meest elementaire kennis over hoogbegaafdheid.Deze reacties van de kerken deden de inleider, zelf ook hoogbegaafd, “erg veel verdriet.” Het is duidelijk, hoogbegaafden zijn slachtoffer geworden. Geen slachtoffer van hun eigen kennis of geloof, maar slachtoffer van hun omgeving. Met hoogbegaafden zelf zit het wel goed. Ze zouden vaak creatief en nieuwsgierig zijn, en ze schijnen zelfs op basis van wetenschappelijk onderzoek te kunnen aantonen dat ze gemiddeld religieus gevoeliger zijn dan anderen! Maar toch gaat het fout. “Geloven is niet het probleem, de kerk is het probleem.” Gelukkig hebben ze elkaar gevonden voor ondersteuning.

Niet slim

Het lijkt me niet slim, zo’n vereniging rond hoogbegaafden. Je zou het mensen niet moeten aandoen. Eerst het etiketje hoogbegaafd opplakken en ze vervolgens nog bij elkaar zetten ook. Dat moet niet in het gezin, niet in de kerk, en zelfs niet op school.

Iedere zichzelf respecterende school voor primair onderwijs lijkt een programma te hebben voor hoogbegaafde leerlingen. Vroeger had je geen hoogbegaafden. Je had kinderen met een goed verstand, met een goed stel hersens. Maar het woord hoogbegaafd kwam niet voor in het woordenboek van een onderwijzer. En dat was uitstekend.

Je hoeft immers geen pedagoog te zijn om te begrijpen wat voor een dramatische gevolgen het heeft als je een kind hoogbegaafd gaat noemen. Een kind vanaf zijn lagereschoolleeftijd het labeltje hoogbegaafd laten meezeulen, dat kun je als opvoeder toch niet over je hart verkrijgen? Het stimuleert hoogmoed en het genereert een leven vol van lijden aan de samenleving. Het stigmatiseert.

Een goede leerkracht heeft oog voor zijn kinderen. Als er een leerling in de klas is met een goed stel hersens die wat meer uitdaging nodig heeft, zal hij dat best oppakken. Maar zo iemand diagnosticeren als hoogbegaafd, dat lijkt een pedagogische blunder van de eerste orde. Bovendien, hoogbegaafden komen er toch wel. Als ze al problemen hebben, komt dat omdat een ouder of de school op het dwaze idee kwam het IQ van dit kind te laten bepalen.

Jan-met-de-pet

Dit lijkt pedagogiek van Jan-met-de-pet. Dat is het ook. Met Jan-met-de-pet is niets mis. In volkswijsheid zit veel waarheid.

Voor wie toch meer vertrouwen heeft in de wetenschap, heb ik wat anders in petto. In 2003 is op verzoek van het ministerie van OCW een onderzoek uitgevoerd naar hoogbegaafdheid onder een groep van maar liefst 20.000 leerlingen in het voortgezet onderwijs. Wat bleek? De commissie onder leiding van dr. H. Guldemond van het gezaghebbende Groningse onderzoeksinstituut GION kon geen spoor vinden van tegenvallende leerresultaten of van sociaal-emotionele problemen voor de hoogintelligente groep. Deze leerlingen halen uitstekende cijfers, ze hebben de interesse in school niet verloren, en hebben evenveel vrienden als hun minder pientere leeftijdsgenoten. Dus de scholen die nog niets aan hoogbegaafde leerlingen doen, kunnen rustig achterover blijven leunen.

En de kerken? In de kerken lijken hoogbegaafden toch echt problemen te hebben, stelt de geïnterviewde. Al heel jong zien ze dat de eigen kerk niet de waarheid in pacht heeft, ze ontdekken onmiddellijk als punt één en drie van de preek elkaar tegenspreken. Ze stellen kritische vragen. Ze vinden het saai.

Ik voel bij het lezen van dit interview geen greintje medelijden. Als de denkers het al moeilijk hebben in de kerk, hoe moet het dan met de doeners? Met de jongeren die geen rust in het lijf hebben? Kerkgangers met een goed verstand kunnen de preek in ieder geval goed begrijpen en ze zouden toch ook moeten snappen hoe je een vraag kunt formuleren zonder negatief over te komen.

De kerk is nu eenmaal principieel niet vraaggericht, maar aanbodgericht. Het gaat niet om het bevredigen van onze spitse geest, maar om de ootmoedige onderwerping aan Gods wil. Voor hoogbegaafden is er in de kerk op z’n minst ruimte voor een wekelijkse oefening in nederigheid.

IJskast of kliko

Ik kan trouwens maar niet aan het woord wennen. Hoezo hoogbegaafd? Welke gave hebben zij dan gekregen dat ze zichzelf hoogbegaafd noemen? Barmhartigheid? De gave om te luisteren? De gave van ootmoed, van wijsheid? Of gaat het misschien om de bijzondere gaven van de Geest? Nee, men claimt het woord hoogbegaafd omdat men bovengemiddeld intelligent is. Alsof dat dé gave is. Beetje arrogant.

In de westerse maatschappij lijkt waardering voor de medemens inderdaad soms wel gelijk op te lopen met zijn IQ. Lijkt wetenschappelijk inzicht het summum van waarheid. Dat is een ernstige vervorming. Intelligentie is maar één aspect van het menszijn, en zeker niet het belangrijkste. Intelligentie is nu ook niet meteen een gave die in de Bijbel zo veel eer krijgt.

Laten die kerken die niets van hoogbegaafdheid weten dat dus vooral zo houden. Laten ouders van slimme kinderen die een afspraak hebben voor een intelligentietest, de psycholoog vandaag nog afbellen. Scholen kunnen hun programma’s voor hoogbegaafden nog vóór de grote vakantie in de ijskast, of liever in de kliko deponeren.

En laten we het woord hoogbegaafdheid snel afschaffen. We zouden het natuurlijk ook kunnen herdefiniëren en reserveren voor bijvoorbeeld de gave van zorgzaamheid. Of van bescheidenheid. Dat lijkt me pas echt goochem.

De auteur is manager bij Eleos, stichting gereformeerde geestelijke gezondheidszorg.