Voor de partijtop was het daarnaast ook een verademing. De afgelopen weken staken VVD-prominenten hun mening niet onder stoelen of banken. Ze voelden weinig voor de populistische Verdonk als aanvoerder van de partij en kozen voor Rutte. Begrijpelijk, want Verdonk bleef vaak steken in het refrein ”Regels zijn regels”, terwijl de staatssecretaris van onderwijs meteen met een negenpuntenplan kwam.Ook buiten de VVD is sprake van opluchting. Coalitiegenoot CDA heeft minder te vrezen van een sociaalliberaal als Rutte aan het roer. De kans dat het kabinet de rit mag uitzitten en de vruchten mag plukken van de groeiende economie is hiermee zeker toegenomen. D66 is niet onverdeeld gelukkig. Die partij had zich al rijk gerekend met winst uit centrumlinkse VVD-kringen.

Met de bekendmaking van het lijsttrekkerschap is gisteren ook meteen de verkiezingsstrijd ingezet. Hoewel de stembussen nog bijna een jaar gesloten blijven, opende Rutte al de aanval op de PvdA. Hij profileerde zich in het politieke midden door te verklaren dat thema’s als onderwijs, milieu en zorg ook bij de VVD in veilige handen zijn.

Als dat meer is dan verkiezingsretoriek -en daar ziet het naar uit- zal Rutte er nog een zware dobber aan hebben om de eenheid in de partij te bewaren. Zijn overwinning op neuslengte geeft aan dat een substantieel deel van de partij een andere koers voorstaat. De opiniepeilingen toonden aan dat driekwart van de VVD-stemmers, anders dan de leden die nu de lijsttrekker kozen, achter Verdonk stond. Een peiling van gisteravond liet meteen een verlies van vijf of zes kamerzetels zien voor de VVD, als gevolg van de keus voor Rutte. Zodra de staatssecretaris is verhuisd naar de gewone Kamerbankjes zal hij alle zeilen moeten bijzetten om de flanken bijeen te houden door zowel de partij van Bos als die van Balkenende vliegen af te vangen. Dat Verdonk meteen de tweede viool lijkt te mogen spelen, kan daarbij helpen.

Ook in christelijke kring is er opluchting. De rechtlijnigheid van ijzeren Rita spreekt soms tot de verbeelding, maar Verdonk als potentiële premier is voor velen toch een schrikbeeld. Rutte staat sympathiek ten opzichte van de vrijheid van onderwijs en heeft meer oog voor de kwetsbaren. Toch past voorzichtigheid: het verkiezingsprogramma is nog niet geschreven en Rutte is een onvervalst libertijns denker.

Dat geeft meteen de keerzijde aan van deze hele verkiezingsstrijd. De media hebben de afgelopen weken onevenredig veel aandacht besteed aan de VVD. Dat de partij daar garen bij spon, betekent niet dat de parlementaire democratie ermee gebaat is. Vanaf de start van de campagne, toen Verdonk Rutte gebrek aan daadkracht verweet, heeft de tweestrijd zich geconcentreerd op de vorm in plaats van op de inhoud. Deze vorm van televisiedemocratie moeten we maar aan de Amerikanen overlaten.