Opnieuw een spannende dag, donderdag op het Binnenhof. ’s Morgens vergadert de LPF-fractie urenlang met voorzitter Herben. En zij stuurt Herben terug naar de onderhandelingstafel, want het akkoord dat hij daags daarvoor heeft bereikt is „niet zwaar genoeg.” De LPF wil ook de minister van Financiën, Binnenlandse Zaken of Justitie leveren. „We zijn de tweede partij van Nederland. Daar horen twee zware ministersposten bij. We laten ons niet afschepen met alleen Volksgezondheid”, krijgt Herben van zijn partijgenoten te horen.

Tegen kwart voor twee donderdagmiddag blijkt Herben voor het eerst heel listig te zijn weggeslopen. Via een achterdeur verlaat hij de fractiekamer -een zolderkamer van het voormalige ministerie van Koloniën-, het verzamelde journaille misleidend. Omringd door een haag van dagjesmensen staat de pers de hele middag te wachten bij de ingang van de Eerste Kamer, waar Balkenende en het drietal zich in een kamer hebben teruggetrokken om de extra eis van de LPF te bespreken. Sommige journalisten vinden het allemaal erg opwindend, de oude rotten halen met een glimlach herinneringen aan 1977 op, toen de formatie pas in december haar beslag kreeg.

Er lijkt weinig te gebeuren. Pas aan het eind van de middag blijkt dat Herben tweemaal de oversteek naar de gebouwen van de Tweede Kamer heeft gemaakt om met zijn fractie te overleggen. Hij gebruikte de sluiproute die via de eerste verdieping van het gebouw van de Raad van State leidt naar het trappenhuis van de oude Tweede Kamer, via een deur die normaal gesloten is en uitkomt bij de troon van koning Willem III.

Herbens pendeldiplomatie heeft als doel het echec van woensdag te voorkomen, toen Herben trots gewag maakte van een bereikt akkoord, maar daarna moest toezien hoe zijn fractie openlijk verklaarde dat akkoord niet te accepteren. Tegen vijf uur sluipt Herben voor het laatst terug. De VVD heeft hem Binnenlandse Zaken willen geven, maar de eis daarvoor Onderwijs terug te krijgen is onacceptabel voor het CDA. Dan volgt het besluit de minister voor Integratie op Binnenlandse Zaken in één persoon te verenigen met de staatssecretaris voor Asielzaken. Deze man (of vrouw) wordt een tweede minister op Justitie.

Tijdens de informatie is deze mogelijkheid aan de hand van een notitie van de VVD’er Kamp ook besproken, maar door Donner afgewezen. Niet alleen waarschijnlijk omdat Donner zelf liever de enige minister op Justitie wordt, maar ook omdat het onderbrengen van het immigratie- en integratiebeleid op het ministerie van Justitie het onderwerp bij voorbaat in een sfeer van criminaliteit trekt.

Maar omwille van het nieuwe kabinet gaat het CDA nu wel met deze constructie akkoord. Rond zes uur steken de LPF-kamerleden Varela, Wijnschenk en Eerdmans het Binnenhof over om zich met het nieuwe onderhandelingsresultaat akkoord te verklaren. Om halfzeven volgt de persconferentie. In de hal van de Eerste Kamer staan de LPF’ers mee te luisteren naar wat Herben zegt.

Wie is nu beter geworden van dit crisisje? „Pim zou het zo hebben gewild”, zei Herben triomferend: een zware ministerspost, die het asielbeleid en het integratievraagstuk in de handen van één persoon legt. „Dit is de hoofdprijs”, voegde Herben er nog aan toe, „want waar is het de afgelopen maanden nou over gegaan?”

Ook Zalm keek vrolijk. Hij was het hoofdpijndossier van asielzaken kwijt, wat misschien alleen zijn fractiegenoot Kamp betreurt, omdat die voor het staatssecretariaat in aanmerking kwam. En Zalm had er Europese Zaken bijgekregen, waar zijn fractie ’s morgens al op had aangedrongen. Om de LPF voor het verlies van die post te compenseren, was ’s middags alsnog een staatssecretariaat voor Landbouw gecreëerd, dat tijdens de informatie al was gesneuveld omdat die post toen nog volstrekt overbodig heette. „Maar boeren moeten ook natuurvriendelijk gaan werken”, verdedigde Herben de uitvlucht.

Belangrijker dan de vraag wie er nu beter van was geworden, was voor vele betrokkenen en waarnemers de vraag wie die nieuwe post voor de LPF moet gaan bekleden. Die nieuwe minister moet een jurist zijn, een vrouw en misschien zelfs van allochtone afkomst. Dat vindt de LPF en ze zegt diverse kandidaten op haar lijstje te hebben.

Tot slot oefende Herben nog lichte kritiek uit op Balkenendes wijze van aanpak. Alle trammelant was vooral het gevolg van zijn keuze om de onderhandelaars direct een hecht doortimmerd voorstel voor te leggen. Hij had beter eerst een open gespreksronde kunnen organiseren, zodat de onderhandelaars hun wensen op tafel hadden kunnen leggen. „Nu was het uitgangspunt een hecht gebouw. Als je er één steentje uit trok, begon alles te schuiven. Vandaar dat onze nadere eis zo veel gevolgen had voor de rest van het akkoord.”