Na vijftig jaar weer een Willemsorde
DEN HAAG - Op Schiphol is maandagmorgen een groep Poolse oorlogsveteranen gearriveerd. Deze week worden zij door het leger en de Nederlandse regering in de watten gelegd. Een eerbetoon voor de inzet van hun korps tijdens de Slag om Arnhem in 1944. Hoogtepunt is de uitreiking van de hoogste militaire onderscheiding, de Willemsorde, woensdag door koningin Beatrix.
Een unieke gebeurtenis, want het is vijftig jaar geleden dat de Militaire Willemsorde voor het laatst werd uitgereikt. Het kabinet besloot in 1952 geen militaire dapperheidsonderscheidingen meer uit te reiken voor in de Tweede Wereldoorlog verrichte heldendaden.Ook voor koningin Beatrix is het daarom een bijzonderheid. Voor haar is het voor het eerst -en waarschijnlijk voor het laatst- dat zij de orde uitreikt.
De 1ste Zelfstandige Poolse Parachutistenbrigade zal woensdagmorgen centraal staan op het Binnenhof in Den Haag, waar de plechtigheid plaatsvindt. De brigade heeft zich tijdens de operatie Market Garden zeer moedig gedragen. De Poolse 6 Attack and Assault Brigade, die de traditie van de oorspronkelijke Parachutistenbrigade voortzet, neemt de orde in ontvangst.
De parachutisten stonden in 1944 onder leiding van generaal-majoor Stanislaw Sosabowski. Die krijgt woensdag postuum de Bronzen Leeuw. Twee kleinzoons van de Poolse officier zullen het ereteken in ontvangst nemen.
Dat de Poolse bevrijders eerherstel krijgen, was een van de laatste wensen van prins Bernhard. De prins sprak destijds van een „grote nalatigheid” dat de brigade nooit geëerd was voor haar inzet. Volgens de prins heeft de Engelse generaal Montgomery dat destijds tegengehouden. Montgomery weet het verliezen van de Slag om Arnhem aan de Polen. Sosabowski was van tevoren echter al kritisch over het aanvalsplan Market Garden.
De Bronzen Leeuw werd in 1944 ingesteld voor militairen die zich voor Nederland tegen een vijand bijzonder moedig en beleidsvol hebben gedragen. Sinds 1944 hebben 1210 mensen de Bronzen Leeuw ontvangen.
De Militaire Willemsorde is voor mensen die zich „in de strijd door het bedrijven van uitstekende daden van moed, beleid en trouw, hebben onderscheiden”, zo staat er in de wet. Dat hoeft niet speciaal in echte oorlogsomstandigheden te zijn geweest.
Alleen moed, beleid en trouw doen ertoe voor de Willemsorde, voor het overige kan iedereen ervoor in aanmerking komen. Matroos of generaal, van boerenafkomst of van adel, het maakt allemaal niet uit. De kandidaat moet natuurlijk wel het geluk hebben dat de moed door een ander is waargenomen.
Aanvankelijk was de onderscheiding er wel alleen voor militairen, maar sinds 1940 komen ook burgers in aanmerking. Sinds de instelling in 1815 is de hoogste dapperheidsonderscheiding ruim 6000 keer uitgereikt.
Er leven nog maar vijftien individuele ridders in de Militaire Willemsorde, maar de Prinses Irene Brigade bijvoorbeeld werd in 1945 in haar geheel drager van de Willemsorde. Nog een handvol andere militaire eenheden mocht de versierselen aan het vaandel bevestigen. Daar komt de Poolse eenheid nu dus bij.
Het toen kersverse Koninkrijk der Nederlanden kreeg te maken met de Franse opmars van de uit Elba teruggekeerde Napoleon en koning Willem I wilde een dapperheidsonderscheiding om moedige militairen te belonen.
De veldtocht tegen Napoleon in 1815, met de slagen bij Quatre Bas en Waterloo, leverde meteen al meer dan duizend dragers van de orde op. De onderscheiding werd verder toegekend aan mensen die moed, beleid en trouw betoonden tijdens de Belgische opstand, in Nederlands-Indië, tijdens de Tweede Wereldoorlog, tijdens de politionele acties tegen de Indonesische rebellen en tijdens de Koreaanse Oorlog.
De zaken betreffende de orde (voordrachten, registratie) worden beheerd door een zogenoemd kapittel. De kanselier der Nederlandse Orden is tevens voorzitter van het Kapittel der Militaire Willemsorde, dat uit tien leden bestaat. Alleen dragers van de Militaire Willemsorde konden lid zijn, maar dat is door de praktijk achterhaald. De laatste levende ridders zijn allemaal ouder dan 75 en hebben het kapittel daarom, ingevolge de statuten, verlaten. De vier krijgsmachtdelen nemen nu de honneurs in het kapittel waar.
Het publiek kan woensdag op het Plein in Den Haag de plechtigheid op een groot scherm volgen. Van 12.00 tot 13.00 uur geeft de Regimentsfanfare Garde Grenadiers en Jagers daar een concert.
De 60 Poolse veteranen en 22 weduwen en hun begeleiders gaan donderdag naar het Betuwse Driel. Daar zullen ze een ceremonie bijwonen bij het Poolse monument. ’s Middags bezoeken ze de omgeving van Driel en Arnhem, waar in september 1944 de gevechten plaatsvonden.
