„De Grebbelinie moet meer gezicht krijgen”, daar is Brendan McCarthy van overtuigd. Hij is projectleider van ”Grebbelinie boven water!”, een samenwerkingsverband van onder meer de provincies Utrecht en Gelderland en Staatsbosbeheer. Vanavond presenteert de projectgroep de plannen op een informatieavond in Renswoude. Amersfoort en Wageningen volgen de komende weken.„De linie ligt er nu verlaten bij”, vertelt McCarthy. De situatie rond de dijk bij Woudenberg laat zien wat hij bedoelt. Vlak voor een verwaarloosd hekje staat een groen bord van Staatsbosbeheer. Alleen de naam Grebbelinie herinnert aan het bijzondere verleden van de plek. Wandelaars moeten via een wiebelig bankje over het hek klimmen om op de liniedijk te komen. De projectleider weet nog wel een paar soortgelijke voorbeelden. „Neem de A12 tussen Utrecht en Arnhem, die kruist de Grebbelinie een aantal keren. De automobilist heeft dat niet eens door. De kade is nu zo flauw afgehakt, dat zou rechter moeten.”

De ongeveer 72 kilometer lange linie, die loopt van Rhenen tot Bunschoten en dateert uit de jaren 1744-1748, was oorspronkelijk bedoeld als tweede verdediging om de vijand weg te houden van de westelijke Hollandse Waterlinie. De Grebbelinie is vooral bekend uit de Tweede Wereldoorlog, toen Nederlandse militairen de Duitsers vanuit loopgraven op de dijken bevochten. Nu loopt de linie als een groen lint door het landschap, af en toe onderbroken door wegen en bebouwing. Langs het Valleikanaal, tussen Amersfoort en Veenendaal, ligt een wal. Kaden dwars erop verdelen het land in stukken. Door sluizen konden deze gebieden onder water gezet worden om de opmars van de vijand te belemmeren.

Het Grebbelinieproject moet de linie weer onder de aandacht brengen, bijvoorbeeld door informatiepunten voor bezoekers. Speerpunten in het plan zijn cultuurhistorie, natuur, recreatie en waterberging. Overigens zal de uitvoering pas vanaf 2007 plaatshebben. In het centrale deel van de linie, dicht bij Renswoude, zou McCarthy graag een groot bezoekerscentrum zien. „Daar liggen de grootste werken”, meent hij.

Bert Rietberg, voorzitter van Stichting Grebbelinie, bevestigt dat. Hij volgt de plannen van de provincie nauwgezet. „Denk bijvoorbeeld aan de linie van de Juffrouwwijk in Renswoude en de Batterij aan de Schalm. Op de Batterij stonden vroeger de kanonnen opgesteld. Bij belangrijke plekken staan nu wel informatieborden, maar wat daarop is te zien, is in het echt vaak onherkenbaar voor de recreant.”

Her en der liepen al diverse projecten rond de Grebbelinie, waaronder die van Rietberg, maar volgens McCarthy is de grote kracht van het nieuwe plan dat alles nu onder één paraplu komt. De aanpak van de Woudenbergse stichting Grebbelinie in het Vizier is volgens McCarthy „een voorbeeld van hoe het kan.” Op de zolder van Hoeve De Beek in Woudenberg is sinds vorig jaar mei een tentoonstelling te zien over de Grebbe tijdens de Tweede Wereldoorlog. Naast de hoeve ligt een stuk linie, met nagebouwde loopgraaf en oorspronkelijke bunker: een kazemat. Aan de voorzijde van de kazemat is een stuk beton afgebrokkeld. Vrijwilliger Chris Sangers: „Dit was een voltreffer, zeg ik altijd tegen schoolklassen. Maar het gat zou ook best later door een boer gehakt kunnen zijn om de kazemat als schapenhok te gebruiken. Het is nog niet eens zo lang geleden dat de gemeente alle kazematten wilde slopen. In de jaren ’80 moest er nog een aantal wijken voor de aanleg van een weg.”

Eigenaar van het overgrote deel van de Grebbelinie is Staatsbosbeheer. Jurrie de Vos, vertegenwoordiger in het project, staat volledig open voor de plannen om de Grebbelinie goed herkenbaar en toegankelijk te maken. „Op de meeste plekken is wandelen toegestaan, maar je moet van kruip-door-sluip-door houden. Ook met dagelijkse schoenen moet een wandeling mogelijk zijn.”

Omdat de drukte in het gebied door de extra aandacht zou kunnen toenemen, ziet Staatsbosbeheer het verbreden van de linie als optie, maar wel met respect voor de oorspronkelijke staat. Zo passen dichte bomenrijen niet op de Grebbelinie, want boomgaarden werden tijdens de Tweede Wereldoorlog op diverse plaatsen juist omgehakt om met mitrailleurs te kunnen schieten. De Vos: „In de toekomst moet een wandelaar tijdens een tochtje over de Grebbelinie dan natuurlijk niet ineens door bosgebied lopen.”