Voor Verdonk zelf is het allemaal eenvoudig. Ze heeft gewoon de regels toepast. Het onderzoek naar het verleden van Hirsi Ali was snel, maar grondig. En omdat het niet zomaar iemand betrof, maar een Kamerlid, leek het haar het beste om de persoon in kwestie meteen op de hoogte te stellen van haar conclusies. Kwestie van daadkracht.Maar de Kamer begreep er desondanks niets van. Wie de regels grondig bestudeert, ziet toch dat de minister in elk geval de ruimte had om in deze zaak anders te beslissen? Waarom had ze dat dan niet gedaan? Zou haar snelheid van handelen misschien, misschien iets te maken met haar strijd om het lijsttrekkerschap van de VVD?

Maar die laatste aantijging, door onder anderen GroenLinksleider Halsema onbeschaamd naar voren gebracht, bleek in het Kamerdebat van gisteravond onbewijsbaar. „Nee”, zei de bewindsvrouw heel krachtig, „met mijn eventuele lijsttrekkerschap heeft dat niets te maken.” En na zo’n uitspraak houdt het op, zelfs voor achterdochtige parlementariërs. Een vrouw een vrouw, een woord een woord.

Ondertussen is er wel een andere relatie tussen Verdonks handelen omtrent Hirsi Ali en haar strijd om het lijsttrekkerschap. Een verband dat wel degelijk te bewijzen valt. Een opiniepeiling toonde dinsdag al aan dat de hele affaire Verdonks kans op het leiderschap van de VVD aanzienlijk heeft verkleind. Rutte, die op achterstand leek te staan, is haar in populariteit ruim voorbijgestreefd.

En dat valt, alles overziende, goed te begrijpen. Juist in de affaire-Hirsi Ali blijkt Verdonks ongeschiktheid voor het leiderschap. Daadkracht is een mooie eigenschap, maar mag bezonnenheid nooit geheel naar de achtergrond drukken. Iets meer oog voor de gevolgen van haar snelle optreden had de VVD-coryfee kunnen behoeden voor de ravage die nu is aangericht: tweespalt in haar eigen partij, onrust in het kabinet en een uiterst geïrriteerde Kamer die haar alsnog tot een terugtocht dwong.

Het tot diep in de nacht durende Kamerdebat toonde bij vernieuwing aan dat Verdonk weliswaar krachtig en onverstoorbaar is, maar dat ze andere eigenschappen die voor een groot leider nodig zijn, finaal mist: politieke souplesse, aanvoelen in welke richting een debat zich beweegt en begrijpen waar de emoties van anderen vandaan komen.

Door de grote media-aandacht voor de zaak-Hirsi Ali hebben alle VVD’ers in het land deze lacunes kunnen waarnemen. Daarom staat eigenlijk wel vast dat Verdonk na dinsdag de strijd om het lijsttrekkerschap heeft verloren. Weliswaar heeft de helft van alle liberalen al gestemd, onder wie wellicht een groot aantal Rita-aanhangers, maar de helft die nog moet gaan stemmen, weet ongetwijfeld wat hem of haar te doen staat. Rutte kan met een gerust hart de einduitslag afwachten.