Volgens staatssecretaris Van Hoof van Sociale Zaken is er in het bedrijfsleven veel behoefte aan Poolse werknemers. Premier Balkenende vindt dat bij één EU-markt ook vrij verkeer van werknemers hoort.Op dit moment moeten werknemers uit landen die op 1 mei 2004 lid werden van de Europese Unie een werkvergunning hebben. Nederland besloot daartoe om een grote toevloed van Polen en ander werknemers uit Midden- en Oost-Europese landen te voorkomen. Tot 2009 mogen overheden van de Europese Unie beperkingen stellen.

Van Hoof denkt dat het beter is om de werkvergunningen zo snel mogelijk af te schaffen. Volgens hem zijn er door de economische groei al signalen van spanningen op de arbeidsmarkt. De bewindsman benadrukte vrijdag bovendien dat er geen grote aantallen Polen zullen komen. Van Hoof verwacht dat er volgend jaar tussen de 53.000 en de 63.000 werknemers uit de nieuwe EU-lidstaten in Nederland aan de slag willen. Vorig jaar waren dat er circa 30.000.

Het stelsel van werkvergunningen verdwijnt per 1 januari definitief. Vanaf 1 mei kunnen Poolse werknemers al gemakkelijker een vergunning krijgen. Het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI) zal niet langer toetsen of iemand anders in ons land of uit de oude EU-lidstaten het werk kan doen. De toetsing van de beloning en de huisvesting blijft wel in stand. Door de vereenvoudiging zal de termijn waarbinnen het CIW een vergunning verstrekt worden bekort van tien naar twee weken.

Om te voorkomen dat er oneerlijke concurrentie ontstaat, zijn werkgevers gehouden om Polen het Nederlandse wettelijke minimumloon te betalen. De Arbeidsinspectie zal daar streng op controleren. Degenen die de regel overtreden, krijgen een forse boete. Werknemers en vakbonden krijgen de mogelijkheid het recht op minimumloon via de rechter af te dwingen.

Deze maatregelen hebben geen betrekking op zogeheten zzp’ers (zelfstandigen zonder personeel). Veel Polen die naar Nederland komen, werken via deze constructie. Voor hen gelden de bepalingen voor het minimumloon niet. Volgens Van Hoof zal het kabinet daar ook geen verandering in aanbrengen. Zzp’ers hebben nu ook geen werkvergunning nodig. De Arbeidsinspectie zal ook extra controleren of Polen wel terecht als zzp’er aan de slag gaan. Een zzp’er moet onder andere meerdere opdrachtgevers hebben.

De grootste regeringpartij en de grootste oppositiepartij, CDA en PvdA, reageerden vrijdag kritisch op het kabinetsbesluit. CDA-Kamerlid Van Hijum vraagt zich af of het verstandig is om de werkvergunningen per 1 mei gemakkelijker af te geven. Dat zou wel kunnen voor de land- en tuinbouw, maar volgens hem niet voor de transportsector.

Ook de PvdA heeft moeite met het kabinetsbesluit. „Eerst moet alles goed geregeld worden. Ik heb er een zeer hard hoofd in of dat lukt”, aldus Kamerlid Bussemaker. VVD en D66 hebben eerder laten weten dat zij voor het zo snel mogelijk openen van de grenzen zijn.

Werkgeversorganisatie VNO-NCW is blij dat het kabinet het vrije verkeer van werknemers volop de ruimte geeft. Ook MKB-Nederland is tevreden. LTO Nederland wil het liefst volledige openstelling op 1 mei. De vakbonden FNV en CNV reageren voorzichtig positief. Ze willen zekerheid dat er geen oneerlijke concurrentie kan ontstaan.

In Polen is enthousiast gereageerd op het Nederlandse besluit om werknemers uit de Midden- en Oost-Europese landen vanaf 1 januari zonder beperkingen toe te laten tot de Nederlandse arbeidsmarkt. Regeringspartij PiS (Recht en Gerechtigheid) wil als dank de regels voor Nederlandse ondernemers in Polen versoepelen. Ook oppositiepartij Samoobrona is tevreden.

Verder heeft het kabinet vrijdag besloten om het recht op bijstand alleen te gunnen aan mensen die in Nederland wonen. Hiermee wil het kabinet voorkomen dat buitenlanders die tijdelijk in Nederland verblijven, onder wie Polen, direct een beroep op de bijstand kunnen doen.