Wie nu predikant in de PKN wil worden, kan kiezen uit drie erkende predikantsopleidingen: de Theologische Universiteit Kampen (ThUK), het Theologisch Wetenschappelijk Instituut (ThWI) in Leiden en Utrecht en het Evangelisch-Luthers Seminarium (ELS) in Utrecht. Aan het Theologisch Seminarium (Hydepark) in Doorn kunnen (aanstaande) predikanten terecht voor beroepsvorming, bij- en nascholing.Deze structuur moet veranderen, vindt de raad van toezicht. Het rapport adviseert daarom de theologische opleidingen organisatorisch te concentreren in een nieuw op te richten universiteit, de PThU.

De generale synode van de PKN behandelt het rapport op haar eerstvolgende vergadering, op vrijdag 7 april. Van der Duyn Schouten, rector magnificus van de Universiteit van Tilburg en voorzitter van de raad van toezicht van de predikantsopleidingen van de PKN, verwacht dat de synode met het rapport op hoofdlijnen zal instemmen. Stroomlijning van de huidige, ondoorzichtige opleidingsstructuur is hard nodig, vindt hij.

Aanhangsel
Een van de belangrijkste doelen van de stichting van de PThU is dan ook om de kerkelijke opleidingen in Utrecht en Leiden beter te laten passen binnen de huidige opzet van het wetenschappelijk onderwijs, de zogeheten bachelor-masterstructuur. Daarbij doorlopen studenten theologie een bachelor- en een masterfase van elk drie jaar.

Tot nu toe viel de universitaire opleiding tot predikant voor een deel onder verantwoordelijkheid van de kerk en voor een deel onder verantwoordelijkheid van de universiteit (duplex ordo). Theologiestudenten in Leiden en Utrecht volgden een driejarige bachelor en een eenjarige master, die door de universiteit werden aangeboden. Daarna volgde nog een tweejarige scholing van de kerken zelf.

Van der Duyn Schouten: „Het systeem van de duplex ordo in Utrecht en Leiden stamt uit de negentiende eeuw, maar door de invoering van de bachor-masterstructuur is deze structuur ondoorzichtig geworden. De kerkelijke opleiding werd in toenemende mate gezien als een aanhangsel, een meer beroepsgerichte opleiding na de masterfase.”

In de plannen blijven de drie bestaande opleidingsplaatsen in Leiden, Utrecht en Kampen gehandhaafd. Wel komt er één college van bestuur, dat volgens Van der Duyn Schouten zijn hoofdzetel in Kampen zal vestigen. De tweejarige kerkelijke opleiding wordt omgezet in een volwaardige driejarige masterstudie, die volgt op de bachelorfase aan de rijksfaculteiten van Utrecht en Leiden. De predikantenopleiding in Kampen kent al een driejarige bachelor en een driejarige master (simplex ordo) en daar zal dus niets veranderen.

Kerkelijk hoogleraar
De instelling van één universiteit sluit ook goed aan bij de plannen van het ministerie van Onderwijs en Wetenschap over de inrichting en bekostiging van het wetenschappelijk onderwijs. „Financieel schiet de PThU er niet bij in. Nu krijgen de drie opleidingen samen zo’n 8 miljoen euro per jaar en dat zal in de toekomst ook zo blijven. Wel moet het bestuur nog een beslissing nemen over de verdeling van het geld over Kampen, Leiden en Utrecht.”

Bij de vorming van de PThU verdwijnt waarschijnlijk de functie van kerkelijk hoogleraar uit de wet. Zo zullen de huidige kerkelijke hoogleraren, zoals prof. dr. F. G. Immink en prof. dr. G. G. de Kruijf, de status van „gewoon” hoogleraar krijgen. De positie van de bijzondere hoogleraren -onder wie prof. dr. W. Verboom en prof. dr. A. de Reuver namens de Gereformeerde Bond- zal ongewijzigd blijven.

Behouden de verschillende bloedgroepen binnen de op te richten PThU -Kampen, Leiden en Utrecht- hun eigen (wetenschappelijke) identiteit?
„Ze starten ieder vanuit hun eigen traditie: de hervormden en luthersen in Leiden en Utrecht en de gereformeerden in Kampen. Het is op dit moment niet duidelijk hoe het curriculum zich verder zal ontwikkelen, maar het is niet de bedoeling om de inhoud van het onderwijs nu ingrijpend op de schop te nemen.

Of de verschillen over vier of vijf jaar nog herkenbaar zijn? Ik weet het niet. Misschien dat ze kleiner worden. In de belevingswereld van de studenten zullen in ieder geval geen dramatische wijzigingen plaatshebben.”

Als de synode de adviezen overneemt, kan de nieuwe universiteit op 1 januari 2007 van start gaan. Maar is er nog wel toekomst voor theologiebeoefening?
„Theologie wordt bepaald niet meer gezien als de koningin van de wetenschap. Zij is van haar troon gestoten. Alles wat niet met de zintuigen waarneembaar is, lijkt in wetenschappelijk opzicht verdacht. Deze ontwikkeling bedreigt de theologie, maar ook de filosofie en de culturele wetenschappen. Te snel valt in dit verband het woord fundamentalisme.

De theologie kan dan in haar schulp kruipen en de opleiding van predikanten organiseren in het verband van een seminarie, maar dat is niet wenselijk. Je zou dan predikanten opleiden die niet in verbinding staan met de wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen.”

Ook het aanpassen van de theologie aan de wensen van de hoofdstroom in de wetenschap is voor hem geen optie. „Het bestuderen van een godsdienst als onderdeel van religiewetenschappen, zoals aan de universiteit van Amsterdam gebeurt, is een antwoord dat voor de theologie niet profijtelijk is. We hebben de overtuiging dat we voluit theologisch in het wetenschappelijk veld aanwezig moeten zijn en daarbij een hoog niveau moeten nastreven.”

Hij wijst op universiteiten in onder meer de Verenigde Staten en Zuid-Korea, waar veel meer plaats is voor theologiebeoefening dan in Nederland. „De internationale verbinding van de PThU kan daarom in de toekomst heel belangrijk worden. Nu hangt het nog vaak af van de individuele contacten van hoogleraren.”

U bent optimistisch over de PThU.
„Als je niet optimistisch bent, moet je er niet aan beginnen. Als de theologie verdwijnt, is dat een aderlating voor de wetenschap. Wat overblijft is een technocratisch wetenschapsbesef. Het gaat niet alleen om onderzoek naar een nieuw medicijn voor een bepaalde ziekte, maar óók om de vraag welke plaats lijden en ziekte in het leven van mensen innemen.”

Is theologie daarmee het geweten van de wetenschap?
„Ik zou niet direct zeggen „geweten”, maar theologie geeft wel zicht op vragen die de grote verbanden in het bestaan van de mensheid betreffen. Wetenschap moet álle vragen aan de orde stellen, ook deze.”