„Tallozen rapporten van Amnesty International en Human Rights Watch wijzen daar ook op”, aldus de medewerker van de Universiteit van Amsterdam. „Bovendien staan gevangenen bloot aan allerlei kleine pesterijen en vernederingen.”Hoe is de rechtspraak in Syrië georganiseerd?

„Het systeem wordt van boven tot onder door corruptie en vriendjespolitiek getekend. Er is weliswaar een min of meer functionerend rechtssysteem, maar dat is grotendeels buiten werking gezet. Sinds 1963 is permanent de noodtoestand van kracht geweest. Dat heeft de macht en de willekeur van de veiligheidsdiensten sterk vergroot.”

Een Syrische vader en zoon die vorige week vrij kwamen, moesten daarvoor veel geld betalen. Arme mensen lijken geen enkele kans te maken op vrijlating.

„Als je in Syrië maar genoeg geld hebt, kun je bijna alles afkopen. Zelfs het dossier van politieke oppositieactiviteiten kan tegen betaling ’zoekraken’. Hoe lang je in de gevangenis zit, hangt natuurlijk af van de strafmaat. Het verblijf in een Syrische cel is bepaald geen pretje. Met name politieke gevangenen houden vaak levenslange lichamelijke en psychische klachten.”

Als iemand vrijkomt, kan hij dan zo weer worden opgepakt?

„Als iemand om politieke redenen gevangen heeft gezeten, wordt hij ook na vrijlating permanent in de gaten gehouden. Het zal dan ook moeilijk worden om een normaal leven te hervatten. Een voormalige gevangene moet voor van alles en nog wat toestemming krijgen van de veiligheidsdiensten.”

Hoe is de geheime dienst in Syrië georganiseerd?

„Er zijn diverse veiligheids- en inlichtingendiensten, die niet alleen de bevolking en buitenlanders maar deels ook elkaar in de gaten houden. Zo voorkomt de president dat één dienst te veel macht krijgt. De belangrijkste diensten zijn de Algemene Veiligheidsdienst (Amn) en de militaire inlichtingendienst (mukhabarat al-askeriyya).

Deze diensten zijn alomtegenwoordig, of willen in elk geval die suggestie wekken. Bovendien hebben ze talloze informanten. Dat kunnen willekeurige mensen op straat zijn, of je buren, vrienden of zelfs familieleden. De inlichtingendiensten zijn ook in het buitenland actief, doorgaans via de Syrische ambassades ter plaatse.”

U bent zelf in de Syrische hoofdstad Damascus geweest. Hoe werd u door de autoriteiten behandeld?

„Europese buitenlanders worden erg beleefd behandeld, maar wel in de gaten gehouden. Zolang je niet voor een journalist of een Israëlische spion wordt aangezien, hoef je zelfs weinig van de repressie van de bevolking te merken. Niet-Europese buitenlanders moeten voor elke kleinigheid aan politie, douaneambtenaren of veiligheidsdiensten smeergeld betalen.”

Herkent u de angst onder Nederlandse asielzoekers die worden teruggezonden naar Syrië?

„Onder de bevolking is de angst voor de veiligheidsdiensten zeer groot. Het is algemeen bekend dat hun ondervragingstechnieken, ook bij relatief kleine verhoren, bepaald niet zachtzinnig zijn. Lokale mensen vergelijken het regime met de maffia. Terugkerende personen van wie bekend is dat ze in het buitenland asiel hebben aangevraagd of politiek actief zijn geweest voor oppositiegroeperingen, kunnen grote moeilijkheden verwachten.”

Minister Verdonk liet een Syrische delegatie spreken met uitgeprocedeerde asielzoekers. Wat vindt u daarvan?

„Schandalig. Het is onbegrijpelijk dat de ijzeren Rita, die zich in Nederland zo onbuigzaam tegenover Bosnische schoolmeisjes en Afrikaanse voetballers betoont, haar zin niet zou kunnen doordrijven tegenover de Syrische autoriteiten, zoals ze zelf beweert.”

Dit is het slot van een tweeluik rond de politieke discussie over de positie van Syrische asielzoekers. Het eerste deel verscheen zaterdag.