Lange tijd vonden buitenlanders de Nederlanders onuitstaanbaar arrogant. De Nederlanders leken hun werkelijk tolerante, liberale en welvaderende samenleving als het einde van de geschiedenis te beschouwen, om Francis Fukuyamas meest ongelukkige en ongelegen uitspraak te citeren. Ze leken neer te kijken op de landen die het Nederlandse niveau van verlichting -en daarmee van sociale tevredenheid- nog niet hadden bereikt. Ze geloofden dat ze de fundamentele vragen van het menselijk bestaan hadden opgelost, tenminste voor zover de politieke filosofie enige vat op hen had.Toen kwamen de twee moorden, en alles veranderde. Toen bleek dat de beroemde Nederlandse kalmte niet die van een slapende maar van een uitgedoofde vulkaan was. Het werd moeilijk voor de Nederlanders om bepaalde vreemde vragen uit de politieke filosofie te negeren, waar iedere multiculturele samenleving tegen aanloopt.

In dat proces werd Holland een veel interessantere plaats voor een buitenlander, en het volk veel aantrekkelijker. Ze voegden zich weer bij de rest van het menselijke ras, met diens permanente angst, onzekerheid en ontevredenheid.

Omhelzen
De vragen waarmee Nederland geconfronteerd wordt, zijn vooral de vragen die ieder land in West-Europa zich stelt. Wat zijn de grenzen van tolerantie in een maatschappij die ernaar streeft tolerant te zijn? Wat gebeurt er als je, hoewel halfhartig, probeert mensen te omhelzen die jou niet willen omhelzen? Hoe moeten mensen van heel verschillende culturen samenleven in vrede, tenzij ze een soort van gezamenlijke identiteit en overeenstemming over fundamentele politieke principes hebben? Zijn er culturele eigenschappen die zo tegengesteld zijn aan onze eigen meest diepe principes en religies, dat ze niet samen kunnen gaan met onze cultuur, en die we daarom niet zouden moeten tolereren, als we tenminste iets van onze eigen cultuur willen bewaren?

De recente storm rondom de Deense karikaturen, hoewel kunstmatig opgeroepen door sommige oneerlijke Deense moslims en uitgebuit door dictators in het Midden-Oosten, onthulde een grote golf van begrip over de grenzen van vrije meningsuiting tussen grote aantallen moslims aan de ene kant en mensen in het Westen aan de andere kant.

Niet gewend aan en weerstand biedend aan intellectuele vrijheid hebben de islamieten met enig succes geprobeerd te beperken wat er gezegd mag worden over hun religieuze overtuiging, waarvoor ze speciale bescherming eisen. Het probleem met de angst die ze veroorzaken, is dat die besmettelijk is.

Het gebrek aan open discussie over deze zaken in het recente verleden, laat staan het innemen van een duidelijk en gefundeerd standpunt in dezen, heeft de situatie alleen maar slechter gemaakt en de moslims de indruk gegeven dat we in Europa zwak en decadent zijn, niet in staat onze eigen cultuur en filosofische standpunt te verdedigen.

Besmet
In mijn eigen land, Groot-Brittannië, leidde een alomtegenwoordige politieke correctheid tot een lange veronachtzaming van de barbaarse gewoonte van het gedwongen huwelijk - een gewoonte die toevallig gevonden wordt onder Pakistanen, Bengalen, Somaliërs en Marokkanen, wat suggereert dat er tenminste enige verband bestaat met de islam. Omdat onze feministen vaak multiculturalisten waren, en omdat voor de volledige erkenning van het fenomeen een van hun geliefde principes losgelaten zou moeten worden, werden het fenomeen en het filosofische belang ervan gewoonweg genegeerd.

Evenzo ontdekte ik in mijn medische praktijk dat moslimmeisjes opzettelijk en illegaal door hun ouders van school werden weggehouden, zodat ze geen onderwijs zouden krijgen of besmet zouden worden met westerse begeerten, smaken en ambities (die natuurlijk ook niet allemaal prijzenswaardig zijn). In niet één geval dat ik ken kwamen de schoolinspecteurs tussenbeide, hoewel ze dat wel gedaan zouden hebben in gevallen met een andere etnische en religieuze achtergrond.

Was dit culturele gevoeligheid, religieuze tolerantie of de laffe angst om zich in een wespennest te steken? De meisjes die van school gehouden werden, ondervonden er de rest van hun leven de vreselijke gevolgen van, zodat ze van deze gevoeligheid, tolerantie of angst nauwelijks voordeel hadden.

Morele moed
Tijdens een recent bezoek aan Holland kreeg ik het idee dat de Nederlanders nu eindelijk, na jaren van soortgelijke ontkenning, eerlijker waren over dit soort problemen en hun betekenis dan de Britten en de meeste andere landen in Europa. Nederlanders leken beter dan anderen te begrijpen dat als we de problemen blijven ontkennen, het zeer goed mogelijk is dat we een van de volgende twee ongewenste resultaten oogsten: of een compleet uiteenvallen van onze nationaliteit en manier van leven, of een werkelijk fascistische reactie. We kunnen het ons niet langer veroorloven om gewoon weg te kijken en te hopen dat de problemen weg zullen gaan.

Nederlanders hebben de mogelijkheid Europa te leiden op de weg waarin we deze problemen kunnen oplossen: tolerant en liberaal, maar ook met principiële volharding. Ik bemerkte meer tekenen van een opleving van morele moed onder de Nederlanders dan onder de Britten.

De auteur is publicist en oud-psychiater in een Engels ziekenhuis en een gevangenis.