Voorlopig blijven de 3100 Amerikaanse SFOR-mensen actief op de Balkan, aldus de Amerikaanse ambassadeur in Sarajevo, Clifford Bond. „Onze strategische verplichting aan de Balkan en aan Bosnië blijft solide”, zei Bond.

Een woordvoerder van de NAVO zei dat de NAVO-ambassadeurs tijdens crisisberaad hadden besloten dat SFOR in Bosnië blijft en dat geen van de deelnemers van plan is zich terug te trekken.

De crisis ontstond toen de Verenigde Staten zondag hun vetorecht gebruikten om de verlenging van het mandaat van de VN-missie te blokkeren. De VS deden dat uit protest tegen het Internationaal Strafhof, dat maandag officieel opende in Den Haag. De Amerikaanse regering heeft het verdrag over het strafhof niet geratificeerd omdat zij niet wil dat Amerikanen voor in het buitenland gepleegde oorlogsmisdaden voor het hof worden gedaagd. Amerikaanse functionarissen hebben gedreigd dat de VS ook andere VN-missies zullen blokkeren als de Veiligheidsraad weigert Amerikaanse vredeshandhavers buiten de jurisdictie van het hof te houden.

De Franse ambassadeur bij de VN, Jean David Levitte, had geen goed woord over voor de Amerikaanse stap. „Het was niet nodig het mandaat om zeep te helpen om die 46 Amerikaanse politieagenten en andere functionarissen te beschermen.” Het was eenvoudiger geweest om die mensen terug te trekken, aldus Levitte. De VS handelden maandag wel volgens de door Levitte voorgestane lijn bij de terugtrekking van de drie Amerikanen uit de VN-missie Unmiset in Oost-Timor.

Het huidige mandaat van de Unmibh-missie zou maandagochtend aflopen, maar is met drie dagen verlengd in een poging een oplossing voor de problemen te vinden. De VS zijn in de raad de enige dwarsligger. Dertien leden stemden zondag voor een nieuw mandaat en een land onthield zich van stemming.

Is er binnen die drie dagen geen oplossing, dan komt er een einde aan de missie. VN-secretaris-generaal Annan zei dat de landen in de Balkan dat zullen zien als een vermindering van de internationale betrokkenheid bij de regio. De VN stelden de missie in Bosnië in na de burgeroorlog in 1995 om de multi-etnische politiemacht te trainen. Die bestaat uit meer dan 1500 politiemensen, drie militairen en ruim 1700 burgers. Van hen komen er 46 uit de VS.

Op de lange termijn kan de opstelling van de VS leiden tot terugtrekking van alle Amerikanen, onder wie meer dan 500 in Kosovo, uit VN-missies. Maar ook de deelname van Amerikaanse militairen aan andere missies, zoals SFOR en de internationale vredesmacht in Afghanistan, kan ophouden als de VN en de VS geen oplossing vinden voor de Amerikaanse wens van vrijwaring van vervolging door het Internationaal Strafhof.

Wat de Amerikanen heeft bewogen ondanks de bezwaren tegen het strafhof te blijven meedoen aan SFOR, is niet duidelijk.

Amerikaanse militairen die in Bosnië oorlogsmisdaden plegen, kunnen sinds maandag worden vervolgd door het Internationaal Strafhof, omdat Bosnië-Herzegovina het Statuut van Rome heeft geratificeerd. Bovendien kunnen ze ook worden vervolgd door het Joegoslavië-tribunaal. De Amerikaanse ambassadeur in Sarajevo, Bond, voerde als argument aan dat SFOR niet onder VN-mandaat staat, maar onder dat van de vredesakkoorden van Dayton. De VN hebben wel hun goedkeuring aan de missie gegeven.

In de hele wereld zijn vijftien VN-missies voor de handhaving van vrede actief. Van de 45.000 leden van deze missies komen er ruim 700 uit de VS. Wat betreft aantallen zou het geen probleem hoeven te zijn als de VS niet meer meedoen, maar wat betreft de financiering van de missies wel, zei een diplomaat bij de VN. De VS betalen momenteel wel ongeveer 25 procent van het budget.

De NAVO zou binnenkort besluiten over een nieuw mandaat voor SFOR, dat wegens de stabielere situatie op de Balkan zou teruggaan van 19.000 naar 12.000 man. Maar de VS zouden aan die verlenging niet willen meewerken. Als SFOR niet meer officieel een operatie onder bescherming van de VN zou zijn, zouden de Duitse troepen zich eruit moeten terugtrekken. Duitsland kan volgens zijn grondwet namelijk alleen troepen naar het buitenland sturen als het om VN-missies gaat.

De SFOR-missie mag dan zijn gered, de VN-missie voor de opleiding van een Bosnische politiemacht (Unmibh) staat nog wel steeds op de tocht. De VN hebben de Europese Unie gevraagd eerder dan gepland de leiding van de internationale politiemacht in Bosnië over te nemen nu de Verenigde Staten een voortijdig einde aan de VN-missie dreigen te maken.

De ongeveer 1500 man sterke internationale VN-macht in Bosnië biedt de plaatselijke politie opleiding en ondersteuning. De EU zou de leiding eind dit jaar overnemen van de VN. Om de wisseling van de wacht met een half jaar te vervroegen zou „logistiek tamelijk ingewikkeld” zijn, zei een EU-woordvoerder maandag.

De NAVO benadrukte na spoedoverleg tussen de ambassadeurs van alle lidstaten dat SFOR, de 18.000 man tellende NAVO-vredesmacht in Bosnië, niet in gevaar is. Het mandaat is niet afkomstig van de VN, maar vloeit voort uit het vredesakkoord van Dayton uit 1995. De VS hebben laten weten niet van plan te zijn de drieduizend Amerikaanse soldaten terug te trekken uit SFOR. De militairen van SFOR kunnen niet worden vervolgd door de plaatselijke autoriteiten.