„Het is een normale maandag geweest. We hebben geen afwijkend beeld geconstateerd”, aldus de zegsvrouw van Albert Heijn.

Deejay Boris van Zonneveld van de Zuid-Hollandse zender Fresh FM riep de afgelopen dagen consumenten op maandag de 1e juli niets te kopen. De actie tegen oneerlijke prijsverhogingen als gevolg van de invoering van de euro kreeg in de media weliswaar veel aandacht, maar de consument zelf was niet bereid tot actie over te gaan, blijkt uit het koopgedrag van maandag.

Volgens Interpay, de organisatie die een deel van het elektronische betaalverkeer in Nederland regelt, was het aantal betalingen gelijk aan dat op andere maandagen: 2,02 miljoen. Winkeliers merkten volgens het Centraal Bureau Levensmiddelen (CBL) „helemaal niets” van de oproep. „Het valt allemaal erg mee. Onze achterban spreekt van een normale maandagdrukte”, aldus de CBL-woordvoerster.

Van Zonneveld wil niets weten van het mislukken van de actie, mede omdat hij naar eigen zeggen wordt „platgebeld” door mensen die aan de actie meedoen. „Normaal word ik op een dag maar door twee mensen gebeld, nu zijn het er tientallen. Ik heb zelf ook met een aantal winkelbedrijven gebeld, maar daar zeggen ze allemaal dat ze geen effect merken. Soms beweren ze zelfs dat het drukker is dan andere maandagen. Ja, ja, het zal wel. Ze willen er natuurlijk niet voor uitkomen.” Mislukt of niet, de deejay zegt het vooral belangrijk te vinden dat nu een gebundeld signaal is afgegeven, dat door de politiek en het bedrijfsleven moet worden opgepakt. „Het heeft nu duidelijk de aandacht gekregen die het verdient. Dat signaal vind ik het allerbelangrijkst.”

Volgens de woordvoerster van MKB-Nederland stelt de actie niet zo veel voor. Er is volgens haar de gehele maandag niet één reactie van winkeliers in het midden- en kleinbedrijf binnengekomen. „De actie is georganiseerd door een anoniem persoon. Bovendien is nog steeds niet bewezen dat de prijsverhogingen het gevolg zijn van het misbruiken van de euro.”

Daar heeft ING Groep een andere visie op. Die stelde vorige week dat door de invoering van de nieuwe munteenheid de prijzen in tien maanden tijd circa 1,1 procent zijn gestegen. Dit betekent dat de prijzen meer dan gebruikelijk zijn gestegen, aldus ING. Hoofdschuldigen aan het euro-effect zijn volgens de bank kappers, restaurants, snackbars, cafés en supermarkten.

Minister Zalm van Financiën probeerde maandag op een conferentie in Den Haag over de invoering van de gemeenschappelijke munt de problemen weg te wimpelen. Maar ook hij kon niet om de klachten heen. „Het lijkt wel of we in Argentinië zijn.” De onvrede zit de demissionair bewindsman wel dwars. „Het is toch een smet op het blazoen van de introductie.” Hij heeft weinig illusies dat zijn zienswijze veel mensen zal overtuigen. „Als ik mijn vrouw al kan overtuigen, zal het nog lastig worden met het Nederlandse volk.”

Loonstijgingen zijn volgens Zalm de belangrijkste factor voor de inflatie. Dat geldt met name voor de horeca, die al tijden moeilijk aan personeel kan komen. Om het wantrouwen van de consument weg te nemen, wil Zalm via een „kostenbarometer” meer inzicht geven in de opbouw van de prijzen in die sector. Het CBS doet al onderzoek naar de prijsstijgingen in de horeca, om die te vergelijken met de aanpassingen in de rest van de dienstensector.

„De Europese consument is in één klap immigrant in eigen land geworden.” Met die constatering vatte socioloog A. de Swaan de onvrede over de euro samen, maandag op een conferentie in Den Haag over de invoering van de gemeenschappelijke munt. Terwijl mensen vroeger hooguit twee keer per jaar op vakantie moesten omrekenen, doen ze dat nu iedere dag.,De euro biedt de meeste mensen niet zo veel voordeel’’, zei De Swaan.

In heel Europa blijken de consumenten bovendien het slachtoffer van prijsillusie: alles leek na 1 januari goedkoper door de euro, die de prijzen in Nederland op het oog naar het niveau van 1975 heeft teruggebracht. Maar toen vielen de „ontnuchterende loonstrookjes” in de bus. Dat heeft geleid tot onzekerheid, wantrouwen en, aldus De Swaan, tot „woede jegens de zakkenvullers en grootkapitalisten.” „Mensen moeten er nog steeds aan wennen dat je een euro niet als een gulden moet uitgeven’’, aldus PvdA-kamerlid F. Crone.

De illusietheorie klinkt aardig, maar in veel sectoren zijn de prijzen wel degelijk fors verhoogd. Het economisch bureau van ING becijferde dat de prijzen in supermarkten, drogisten en slijterijen in de eerste maanden van dit jaar met ten minste 4 procent omhooggingen. In de horeca en bij de kappers waren de stijgingen nog veel groter, tot 30 procent inclusief de BTW-verhoging. De toch al hoge inflatie is door de introductie van de euro met 1,2 procentpunt opgedreven.

Geen prijsillusie maar desillusie voor de consument, concludeerde ING-directeur F. von Dewall. „Het is duidelijk dat de euro gebruikt is om de marges te verbeteren.” Volgens Von Dewall was een verbod op prijsverhogingen rond de omschakeling beter geweest. Ook dan waren prijzen eerder of later wel verhoogd, maar de consument had tenminste kunnen zien wat er gebeurde.

Volgens de minister hebben het Centraal Bureau voor de Statistiek en de Europese tegenhanger Eurostat een breder pakket aan prijzen vergeleken dan ING en komen zij tot veel lagere euro-effecten. Zalm wees erop dat de inflatie daalt, van 4,4 procent in december vorig jaar tot 3,3 procent nu. In Engeland en Zweden, waar de euro niet is ingevoerd, zijn de prijzen ook gestegen. Maar Zalm beseft dat zijn boodschap niet overkomt. „Duitsland kent de laagste inflatie sinds de oorlog en toch spreekt men daar over de ”teuro”. Blijkbaar is er geen kruid tegen gewassen”, verzuchtte de minister. „De prijzen zijn daar inderdaad fors gestegen”, zei

In een kopersstaking die alle bedrijven treft, zag de minister niets. „Sancties van de markt”, dat wil zeggen: oplettende consumenten die in de gaten houden of ze niet te veel betalen, zijn volgens hem nuttiger.

Ook Zalm haalde de psychologie erbij om de onvrede over de prijsstijgingen te verklaren. „De hogere prijzen worden associatief gekoppeld aan de euro.” In de gemeenten die per 1 januari de parkeertarieven hebben verhoogd, ondanks het negatieve advies van Financiën, wijzen de inwoners direct naar de nieuwe munt. „Terwijl die tarieven al jarenlang omhooggaan.”