Met de publicatie ”Occulte machten en bevrijding” heeft dr. M. J. Paul drie doelen op het oog: herkenning van occulte invloeden, bescherming daartegen en bevrijding daarvan. De gereformeerde gezindte is de bijzondere doelgroep voor dit boek. In deze kring is er wel besef van de macht van de boze, maar exorcisme (duiveluitdrijving) wordt niet erkend. Daarbij komt dat ook reformatorische christenen kinderen van deze tijd zijn en snel geneigd zijn om occulte belasting psychologisch te verklaren. Het gevolg is dat de tekenen hiervan onvoldoende worden onderkend. En als dat al het geval is, laat men de gave onbenut om van deze kwade macht bevrijd te worden. Aldus de probleemstelling van dr. Paul.

Het belang van deze kwestie toont dr. Paul aan door te laten zien dat onze cultuur sterk occult is beïnvloed. Boeken, popmuziek, films en computerspelletjes zijn soms zeer expliciet occult van aard. Dat geldt ook voor bepaalde alternatieve geneeswijzen. Daarbij komen nog satanisme en hekserij. De invloed daarvan kan op vele manieren blijken. Dr. Paul noemt stemmen die destructieve opdrachten geven, afkeer van gebed en Evangelieverkondiging, het hebben van paranormale vermogens, maar ook klachten als angst, pijn, relatieproblemen, onvruchtbaarheid, suïcidaal gedrag, depressie, verslaving et cetera. Moeilijk te herkennen als demonische invloed binnen de kerken zijn wetticisme, geestelijke lauwheid en traditionalisme.

Op verschillende plaatsen in het boek worden adviezen gegeven om te komen tot een zorgvuldige diagnose van demonie. Een kernvraag is of iemand in het verleden betrokken is geweest bij occulte praktijken of vervloekingen. Ook is het van belang na te gaan hoe iemand reageert op de namen van God en Jezus Christus. Lang niet altijd leidt dit echter tot duidelijk inzicht in de problematiek. Dr. Paul pleit daarom voor zorgvuldigheid en de inzet van een gekwalificeerd team, waarbij mensen met verschillende gaven elkaar kunnen aanvullen. Hij waarschuwt ervoor achter elk probleem of elke ziekte een demon te zien.

Uitdrijving
Bescherming tegen het occulte ligt in het mijden daarvan. Onmisbaar is bovendien de zekerheid van het geloof in Jezus Christus. Maar bij demonie is meer nodig dan bescherming, namelijk ook bevrijding. Als iemand er zelf met Gods hulp tegen strijdt en de belasting niet zo ernstig is, kunnen gebed, afstand nemen van het occulte en een volharden in een leven met God voldoende zijn om de macht van de boze te breken. Heeft het slachtoffer echter geen controle meer over zijn wil, dan is exorcisme door anderen nodig. Ook daarbij pleit de schrijver voor teamwerk, bidden en vasten.

De uitdrijving zelf gebeurt door een rustig gegeven bevel in Jezus’ naam, gericht tegen de boze geest om weg te gaan. Essentieel is dat het daar niet bij blijft, maar dat er aandacht is voor geestelijke opbouw en volharding daarin. Anders kan de boze met meerderen terugkomen.

Het slothoofdstuk bevat een pleidooi om deze zaak binnen de gemeenten aan de orde te stellen. Het is niet alleen nodig om in het algemeen te waarschuwen voor de macht van de boze en voor occulte praktijken. Ook moeten mensen die occult belast zijn, worden opgeroepen om zich te melden en hun moet bevrijdingspastoraat worden geboden.

Tot zover deze weergave van de hoofdlijn van dit boek, waarbij nog opgemerkt kan worden dat het betoog met veel gevalsbeschrijvingen en illustraties wordt ondersteund.

Actualiteit
Door de vele voorbeelden en de toegankelijke stijl van schrijven weet dr. Paul de lezer aan te spreken. De voorbeelden van omgang met het occulte zijn onthullend en bevatten een waarschuwing die de lezer slechts met (grote) schade voor zichzelf en voor anderen terzijde kan leggen.

De dringendste vragen die dit boek oproept, zijn die met betrekking tot de actualiteit van bezetenheid en exorcisme. Wat opvalt is dat niet echt in discussie wordt gegaan met de doelgroep, de gereformeerde gezindte. Juist waar de schrijver constateert dat er in deze groep veel reserves zijn ten aanzien van zijn opvattingen, zou je verwachten dat hij ook ruimte geeft aan het bespreken van kritiek op zijn visie. Hij neemt gevalsbeschrijvingen nogal eens kritiekloos als uitgangspunt, om er later een onderbouwing aan toe te voegen. Deze aanpak geeft het boek een meer anekdotisch dan systematisch karakter.

De manier van schrijven heeft iets vanzelfsprekends. De zaak blijkt echter een stuk ingewikkelder te liggen. Eerder noemde ik de symptomen die volgens de schrijver kunnen wijzen op occulte invloed. De meeste daarvan zijn zo dubbelzinnig dat het me uiterst moeilijk lijkt om die in de praktijk op een verantwoorde wijze te duiden als demonisch. Voor degenen die te lijden hebben onder de genoemde symptomen kan de gedachte aan demonische invloed extra belastend zijn.

Als ik de Bijbelse beschrijvingen van demonie lees, ben ik geneigd om kenmerken van psychische stoornissen juist niet als een mogelijk symptoom van demonie te beschouwen. Bezetenen uit de Bijbel geven wel blijk van een andere persoonlijkheid (de boze), maar de manier van hun spreken bevat een begrijpelijke boodschap. Ze communiceren op een redelijke en krachtige wijze, al is er wel vaak sprake van lichamelijk en psychisch lijden.

Herkenning
Uit de Bijbelse gegevens blijkt ook dat demonie toen kennelijk steeds direct werd herkend. Dat spoort niet met de problemen in herkenning en de noodzaak van deskundigheid, waar dr. Paul van spreekt. Uit de diverse auteurs die hij aanhaalt en die exorcisme praktiseren, blijkt voorts dat zij er soms heel verschillende ideeën op nahouden. Dit laat de lezer met enige verwarring achter over wat nu wel en wat niet verantwoord is. Over het geheel genomen zijn huidige praktijken van exorcisme vaak (veel) ingewikkelder en langduriger dan de eenvoudige en krachtige wijze van optreden door Jezus en de apostelen.

Er zouden meer punten genoemd kunnen worden om met dr. Paul over in gesprek te gaan. Als we de gave van exorcisme erkennen, moeten we dat ook doen voor de andere gaven die de apostelen tegelijkertijd ontvingen, zoals gezondmaking en opwekking uit de doden. De discussie zou dus breder gevoerd moeten worden dan alleen over demonie.

Belangrijk is dat dit boek ons bepaalt bij de realiteit van de geestelijke strijd die gaande is. Veel (reformatorische) christenen erkennen dat wel, maar zonder dat dit ook betekenis heeft in het geestelijk leven van alledag. De oproep van dr. Paul om de geestelijke wapenrusting aan te doen en te gebruiken, is dan ook geheel op zijn plaats.