Geliefd of gehaat - Ariel Sharon was hoe dan ook een politiek zwaargewicht voor Israël. Sinds de stichting van de Joodse staat in 1948 heeft hij zich steeds in het centrum van het Israëlische politieke leven bevonden. Dat ging niet altijd zonder controverse. Een absoluut dieptepunt in zijn carrière was wel de massamoord op Palestijnse vluchtelingen in de kampen van Sabra en Shatila, in 1982. Een gebeurtenis die ”Arik” zelfs dwong het toenmalige kabinet te verlaten.Toch wist Sharon zich elke keer een weg terug te vechten. Na een aantal keren minister te zijn geweest, veroverde de ”generaal” in 2001 het premierschap. Onder zijn leiding trok Israël zich na 38 jaar terug uit de Gazastrook - een maatregel die veel Israëliërs ondenkbaar hadden geacht, en die dan ook met veel verzet gepaard ging.

Desondanks was die manoeuvre een logische stap in het denkpatroon van Sharon. Hij heeft in zijn politieke en militaire loopbaan steeds in zijn ogen het beste voor Israël gezocht - altijd met een strategische blik. Toen de militaire dreiging van de buurlanden het Israëlische veiligheidsbeleid domineerde, liet Ariel Sharon op grote schaal nederzettingen in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever bouwen, als buffer tegen eventuele buitenlandse agressie. Inmiddels is het risico van een Arabische inval drastisch afgenomen. Daarop richtte Sharon zich op een nieuwe strategische bedreiging: het groeiend aantal Palestijnen in gebieden die onder Israëlisch gezag stonden. Om het Joodse karakter van de staat Israël te behouden, gaf hij opdracht de Gazastrook en een deel van de Westelijke Jordaanoever op te geven.

Iedereen ging ervan uit dat hij in een volgende kabinetsperiode zijn plannen voor verdere ontruiming zou doorzetten. Die voornemens lijken nu volledig van de baan. Het is maar zeer de vraag of Kadima in staat is zonder Sharon de vervroegde verkiezingen op 28 maart te winnen. Veel voormalige Likudkopstukken hebben zich bij de nieuwe partij aangesloten juist vanwege de persoon van Sharon. Op dit moment lijkt er geen serieus alternatief voor het leiderschap te zijn.

Dat brengt Israël in een vreemde situatie. Aan de vooravond van de verkiezingen leidt vicepremier Ehud Olmert plotseling een overgangsregering. De Kadimapartij kent geen instituties en heeft nauwelijks een organisatorische structuur. Hoe een nieuwe leider moet worden gekozen, is volstrekt onduidelijk. Officieel worden de taken van Sharon voorlopig door Olmert waargenomen. De voormalige burgemeester van Jeruzalem is echter een van de minst populaire politici in Israël, en veel Kadimaleden zien het niet zitten onder zijn leiding de stembusstrijd aan te gaan.

Overigens heeft het Israëlische parlement erop aangedrongen dat er aanvullende regels worden gemaakt die de vervanging van de premier regelen. Weliswaar schrijft de huidige wetgeving voor dat de vicepremier de taken van de minister-president waarneemt „als deze tijdelijk niet in staat is zijn plichten te vervullen.” De wet zegt echter niet wie bepaalt dát de premier niet capabel is om zijn werk te doen.

Gezien de perikelen binnen Kadima is de kans zeer wel aanwezig dat de rechtse Likudpartij van Benjamin Netanyahu de verkiezingen zal winnen. Die partij verzette zich vorig jaar al met hand en tand tegen de ontruiming van de Gazastrook. Als Netanyahu de nieuwe minister-president wordt, zal een verdere terugtrekking uit de Palestijnse gebieden zo goed als uitgesloten zijn - en zal het vredesproces nog verder in het slop raken.

Ook de Palestijnen, die bepaald geen warme gevoelens voor Ariel Sharon hebben gekoesterd, maken zich daarom grote zorgen over de toekomst. „Politiek gezien zal dit de al bestaande onzekerheid vergroten dat we naar het vredesproces zullen terugkeren”, zei de Palestijnse onderhandelaar Nabil Sha’ath vanmorgen in een eerste reactie op de toestand van Sharon. Zelfs de terreurbeweging Hamas sprak de verwachting uit dat „er geen twijfel mogelijk is dat de zionistische politieke kaart na zijn dood zal veranderen”, aldus woordvoerder Mushir al-Masri, die daar overigens aan toevoegde dat „de wereld beter af is zonder Sharon.”

De Arabische wereld volgt de ontwikkelingen in Israël op de voet. Diverse Arabische tv-zenders stuurden cameraploegen naar het ziekenhuis waar Sharon werd behandeld en deden onafgebroken live verslag van de ontwikkelingen. „Sharon was de eerste Israëlische leider die afzag van de claim dat Israël recht had op al het Palestijnse land”, aldus het Saudische station al-Arabiya.

Ariel Sharon werd door een beroerte getroffen op een moment dat hij zowel in Israël als in het buitenland waardering genoot. De opiniepeilingen wezen uit dat veel Israëliërs in maart opnieuw voor een periode van stabiliteit onder Sharon zouden kiezen. Wereldwijd oogstte Sharon lof voor de succesvolle wijze waarop hij de ontruiming van de Gazastrook voltooide. Velen waren ervan overtuigd dat hij de enige leider was die een volgende terugtrekking tot een goed einde had kunnen brengen.

De combinatie van een land dat een leider ontbeert met een duidelijke visie op de toekomst van de Joodse staat, en de interne chaos in de Palestijnse gebieden die met de dag toeneemt, voorspelt weinig goeds voor een snelle en duurzame oplossing van het slepende Israëlisch-Palestijns conflict - en daarmee voor het hele Midden-Oosten.