Het kabinet-Balkenende heeft aan de Tweede Kamer een brief gestuurd waarin tot uitdrukking wordt gebracht dat het kabinet voornemens is 1200 tot 1400 militairen naar het zuiden van Afghanistan uit te zenden.Een Kamermeerderheid van PvdA, VVD en SP is niet bereid die brief in behandeling te nemen. Men wil dat het kabinet over de uitzending van militairen naar het zuiden van Afghanistan eerst een formeel besluit neemt. De reden van de weifelende houding van het kabinet is gelegen in het feit dat de fractie van D66 reeds te kennen heeft gegeven tegen die uitzending gekant te zijn. Staatsrechtelijk is de houding van de fractie van D66 niet fraai, omdat een beslissing vooraf tegen een dergelijke uitzending pas behoort te worden genomen nadat het gemeen overleg daarover tussen regering en Tweede Kamer heeft plaatsgevonden. In het kader van een dergelijk overleg is het denkbaar dat een Kamerfractie door de argumentatie van de regering tijdens het Kamerdebat zich alsnog laat overtuigen van de noodzaak c.q. wenselijkheid van de uitzending.

In een vervolgbrief heeft het kabinet de Tweede Kamer laten weten dat het nog geen formeel besluit heeft genomen over de bewuste uitzending en dat het blijft bij zijn voornemen tot het uitzenden van militairen naar het zuidelijk deel van Afghanistan. Pas als een Kamermeerderheid hiermee instemt, gaat het kabinet tot formele besluitvorming over. Deze gedragslijn van het kabinet is zeer opmerkelijk. Want tot dusver heeft het kabinet altijd eerst tot uitzending van militairen besloten en heeft het na het nemen van een formeel besluit daartoe aan de Tweede Kamer de nodige inlichtingen verschaft en is het op basis daarvan in overleg met de Tweede Kamer getreden. Daarnaast is het opmerkelijk dat het kabinet ook niet is gekomen tot een meerderheidsbesluit.

Na het voeren van nader beraad over de te volgen procedure heeft een Kamermeerderheid van PvdA, LPF, SP CU en SGP geweigerd een inhoudelijk debat te voeren over de brief van het kabinet over het voornemen tot het uitzenden van militairen naar Zuid-Afghanistan. Met uitzondering van het CDA eisen de Kamerfracties dat minister-president Balkenende persoonlijk in de Tweede Kamer tekst en uitleg komt geven waarom het kabinet geen formeel besluit neemt over de militaire missie naar Afghanistan.

Volgens artikel 100 van de Grondwet rust op de regering de plicht om vooraf inlichtingen te verstrekken over de inzet of het ter beschikking stellen van de krijgsmacht ter handhaving of bevordering van de internationale rechtsorde. Artikel 100 van de Grondwet regelt dus de betrokkenheid van de Staten-Generaal bij een besluit van de regering tot het inzetten van militairen bij internationale crisisbeheersing of vredesoperaties. De inlichtingenplicht houdt niet een formeel instemmingsrecht in en is als zodanig ook niet bedoeld.

Kamer controleert
Een instemmingsrecht van de Staten-Generaal geldt in beginsel alleen voor een besluit van de regering tot het in oorlog verklaren van het koninkrijk. Als de Tweede Kamer gaat debatteren over het voornemen van de regering tot uitzending van militairen naar Afghanistan en de regering pas een besluit neemt nadat is gebleken dat een Kamermeerderheid zich voor dat voornemen heeft uitgesproken, krijgt de Tweede Kamer daarmee in materieel opzicht een instemmingsrecht. Dit lijkt mij, mede gezien de geschiedenis van de totstandkoming van artikel 100 van de Grondwet en het bepaalde in artikel 97, lid 2, van de Grondwet, niet wenselijk.

De regering had in dezen haar verantwoordelijkheid moeten nemen, want de afspraak is dat het kabinet besluit. Daarna staat dat kabinetsbesluit ter toetsing in de Tweede Kamer. Immers, het kabinet regeert en de Kamer controleert. Zo komt ook de dualiteit tussen regering en Staten-Generaal tot uitdrukking.

voetnoot (u17(De auteur is staatsrechtdeskundige.