Uitgangspunt van het plan is onder andere dat de doelstelling van brancheorganisatie GGZ Nederland om het aantal separaties met 10 procent te verminderen, veel te bescheiden is, aldus een woordvoerster. Het platform wil verder laten zien dat er goede alternatieven voor de separeercel zijn.Volgens dr. B. Lendemeijer, hoofd van het kenniscentrum van de instelling GGNet in Warnsveld, keren ook psychiaters en verpleegkundigen zich in toenemende mate tegen het gebruik van de separeercel. Met ruim 18.000 separaties per jaar van gemiddeld achttien dagen doen Nederlandse instellingen er veel vaker een beroep op dan die in het buitenland, stelt hij. De oorzaak daarvan zou mede zijn dat hulpverleners niet alleen in crisissituaties maar ook bij ”ontoelaatbaar gedrag” van patiënten de separeercel gebruiken. „Het is een beheers- in plaats van een behandelmaatregel geworden”, stelt Lendemeijer vast.

In 2003 en 2004 ging Lendemeijer na of, en zo ja op welke wijze het aantal gedwongen afzonderingen in psychiatrische instellingen kon worden teruggedrongen. Uit dat onderzoek, waar twaalf instellingen in de geestelijke gezondheidszorg aan deelnamen, bleek dat een halvering bijna altijd viel te realiseren, soms zelfs na relatief eenvoudige maatregel zoals het betrekken van de familie bij de communicatie met de patiënt.

Ook van andere instellingen is inmiddels bekend dat ze succesvol zijn in het creatief terugdringen van het aantal dwangmaatregelen. De Geestgronden (Noord-Holland) doet dat aan de hand van signaleringsplannen die behandelaars samen met de patiënt opstellen. Daarin staat hoe aan de patiënt te merken is dat een crisis nadert en wat patiënt en hulpverleners kunnen doen om te voorkomen dat een situatie uit de hand loopt. Sinds 1992 is het aantal separaties in deze instelling afgenomen van 230 tot minder dan 10 per jaar.

Op de tbs-afdeling Roosenburg van instelling Atrecht in Den Dolder trainen agressiecoaches medewerkers in het voorkomen van crisissituaties met patiënten. Het aantal malen dat hulpverleners hun toevlucht nemen tot de separeercel is daardoor gedaald van ruim 100 naar 5 per jaar. Met het oog daarop is Lendemeijer verbaasd dat het ministerie van VWS slechts 15 miljoen euro heeft uitgetrokken om GGZ Nederland te helpen met het verminderen van het aantal dwangmaatregelen. „Een habbekrats”, stelt hij.

In Nederland mogen psychiaters patiënten pas onder dwang medicijnen toedienen als het weigeren daarvan leidt tot gevaar op de afdeling waar de patiënt verkeert. Mede daarom zou het aantal gedwongen opsluitingen in Nederland zo hoog zijn, stelde psychiater J. Remmers van Veldhuizen, woordvoerder van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie, vorig jaar vast.

Zijn pleidooi de Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (BOPZ), die het gebruik van de isoleercel regelt, te verruimen vond in juni dit jaar gehoor bij de ministers Donner (Justitie) en Hoogervorst (Volksgezondheid). In een brief aan psychiatrische ziekenhuizen schreven de bewindslieden dat dwangbehandeling ook mogelijk zou moeten zijn als redelijkerwijs valt aan te nemen dat het gevaar op grond waarvan de patiënt in het ziekenhuis moet verblijven niet binnen een redelijke termijn kan worden weggenomen. De voorwaarde dat een patiënt uitdrukkelijk moet instemmen met het gebruik van medicijnen zou uit de wet moeten worden verwijderd.