Verwacht van de CNV’er geen ongenuanceerde uitspraken over de Poolse arbeidskrachten. „Het is logisch dat je naar Nederland komt als je thuis geen werk hebt of bijna niks verdient. Dat is niet nieuw. In de jaren vijftig trokken Nederlanders naar Canada, de VS en Australië. En de tijd dat we hier gastarbeiders lieten komen, ligt ook nog niet zo lang achter ons.”Zijn bedachtzaamheid verdwijnt echter als het gaat over de dubbele houding van sommige werkgevers. Bazen die de arbeidsvoorwaarden niet goed hanteren, te vaak het minimumloon uitbetalen, werknemers langer laten doorwerken voor hetzelfde salaris - het is tegen de regels en de afspraken benadrukt Jongejan. „Zij zeggen dat ze hier niemand voor hun werk kunnen vinden, maar slaan vervolgens aan het profiteren. Als ze Polen in dienst nemen, wil dat niet zeggen dat deze mensen niet conform de regels dienen te worden betaald.”

De CNV-voorman gelooft niet dat heel veel WW’ers en WAO’ers per se niet willen werken. „Het is onverteerbaar dat de BV Nederland accepteert dat er 1,1 miljoen mensen aan de kant staan. De kosten daarvan kunnen we kennelijk met z’n allen aan. Maar het is toch niet zo verwonderlijk dat iemand die een WW-uitkering ontvangt van pakweg 1400 euro, zich afvraagt of hij wel voor 1200 euro aan de slag wil in de land- of tuinbouw. Waarom leggen we er via de WW dan geen 300 euro bij?”

Te gemakkelijk wordt voorbijgegaan aan het feit dat mensen die langdurig aan de kant staan, uiterst moeilijk terugkomen in het arbeidsproces. Velen willen volgens de vakbondsvoorzitter juist dolgraag weer aan de slag. „Maar de discussie in Nederland gaat alleen over de hoogte van de uitkeringen. Werken is meer dan alleen maar economische meerwaarde creëren. Als een op de vijf mensen van de groep die nu buiten het arbeidsproces staat weer op de werkvloer komt, dalen de uitkeringskosten met 20 procent.”

Niet alles heeft met arbeidskosten te maken. Ook de snelle (internationale) veranderingen vragen om een antwoord. „We moeten werkzoekenden weer perspectief bieden. Dat ontbreekt nu. De ontwikkelingen gaan zo hard dat leren veel meer onderdeel van het werk dient te zijn. Vier of zes keer per week verplicht aan de studie, dat zou niet gek zijn.”

Ten slotte stoort Jongejan zich aan het oerwoud van regels. „Als iemand nu een bedrijfspand wil uitbreiden omdat hij wil inspelen op ontwikkelingen op de internationale markt, botst dat met talloze voorschriften. Nu zijn het de Polen die hier komen, morgen de Oekraïners en overmorgen de pinguïns. Daar moet je op kunnen inspelen.”

De CNV’er is niet bang dat er in de toekomst een groep vmbo’ers tussen wal en schip geraakt. „We moeten blij zijn met die mensen. Het is ook een teken van beschaving als je daar rekening mee houdt, onder meer door de lonen wat eerlijker te verdelen.”

Op 1 mei 2006 kan de regering niet zonder meer afzien van de eis voor tewerkstellingsvergunningen voor Polen. „Je kunt alleen een goede politieke beslissing nemen wanneer je de consequenties goed in kaart hebt gebracht.”

Hij heeft z’n twijfels. „Enkele jaren geleden werd gezegd dat de lidstaten zich moesten optrekken aan ons, nu lijkt het erop dat Nederland zich verlaagt richting de anderen.”