Wie vorig jaar om deze tijd in de Haagse kaasstolp had voorspeld dat het CDA bij de verkiezingen de grootste zou worden, de leiding zou krijgen bij de formatie en bovendien ook nog de nieuwe premier zou leveren, was weggehoond. „Ze zouden speciaal voor diegenen de wet die gedwongen opname van psychiatrische patiënten regelt, hebben gewijzigd”, zei een CDA-kamerlid.

Maar dat ongelooflijke is toch gebeurd. Gisteren kwam CDA-leider en -onderhandelaar Balkenende glunderend van oor tot oor vertellen dat er een doorbraak was bereikt op het punt van de compensatie voor de hoge premies voor ziektekosten. Daarmee was weer een belangrijke hobbel genomen. Nog slechts enkele eindjes moeten worden afgeknoopt.

Ook VVD-onderhandelaar Zalm kwam meer opgewekt dan anders uit het gebouw van de Eerste Kamer lopen. Toen hem werd gevraagd naar de reden waarom het allemaal zo snel is gegaan, antwoordde hij: „Er zijn dingen die we nu eindelijk eens op een goede manier kunnen regelen. Ik denk bijvoorbeeld aan de immigratie en de veiligheid.” Met andere woorden: ideologisch staan de partijen op deze punten betrekkelijk dicht bij elkaar.

Waar het tijdens de onderhandelingen wel even van ”au” ging waren de instroom in de WAO en de compensatie voor de hoge ziektekostenpremies. Het CDA wilde daarin koste wat het kost opkomen voor de minstbedeelden in de samenleving. Lopende de formatie werden dit dan ook „de hoofdpijndossiers” genoemd. Deze onderwerpen zijn enkele keren besproken, en toch kwamen de onderhandelaars daar ook betrekkelijk snel uit.

Dat had zijn redenen. Als het gaat over de WAO, was er in de afgelopen jaren al heel wat voorbereidend werk gedaan. Er was de commissie-Donner geweest en ook de Sociaal-Economische Raad heeft erover geadviseerd. Dat bood een goede basis voor een akkoord.

De overeenstemming over de compensatie voor de hoge zorgpremies werd gisteren naar verluid gevonden nadat de tosti’s waren bezorgd. Na die tijd kregen de onderhandelingen een bepaalde dynamiek. Het ene na het andere idee rolde over tafel en binnen een uur was de zaak beklonken. Elk speelde daarin zijn rol.

Voor aanvang van de besprekingen waren de onderhandelaars pessimistisch gestemd. Niemand rekende erop dat ze snel tot overeenstemming zouden komen. Het CDA was vastberaden om een compensatie binnen te slepen, maar de VVD was faliekant tegen de suggestie om dat via de Belastingdienst te doen. Deze dienst mocht van Zalm geen „centrum van inkomenspolitiek” worden: „Dat is echt ontoelaatbaar.”

Dankzij de tosti’s krijgen nu CDA en VVD elk hun zin: Er komt compensatie, maar niet via de Belastingdienst.

Andere gebeurtenissen in Den Haag waarbij het culinaire een rol speelde, waren de totstandkoming van een CDA/VVD-kabinet in 1977 en de overeenstemming tot beide partijen over de WAO in 1993. In 1977 kwamen de toenmalige onderhandelaars Van Agt (CDA) en Wiegel (VVD) in schijnsel van de Haagse uitspatting ”Le Bistroquet” en onder het genot van een borrel snel tot overeenstemming over een nieuwe regering nadat de besprekingen tussen PvdA en CDA na ettelijke maanden waren vastgelopen. In 1993 sloten CDA en VVD ook al het zogenaamde bamiakkoord over de toekomst van de WAO. Dat gebeurde ten huize van de CDA’er De Vries, destijds minister van Sociale Zaken. De overeenkomst was opmerkelijk omdat CDA en PvdA toen een coalitie vormden. Ze aten naar verluid bami. Nu waren het de tosti’s die de doorslag gaven.