In de fameuze Britse komedie ”Yes Minister” van de BBC bereikt de politieke ironie eenzame hoogten als het gaat over de fase waarin de minister-president zijn kabinet gaat samenstellen. Right Honorable James Hacker, de politicus die in de serie centraal staat, is niet weg te slaan bij zijn telefoon. „Geen mogelijk kabinetslid beweegt zich in deze fase ooit verder dan vijf meter van dit apparaat,” legt hij uit.

In Nederland is het niet de minister-president die zijn kabinet benoemt. Het zijn de leiders van de coalitiepartijen die thans aller belangstelling genieten. Geen botte opmerkingen nu in de richting van Balkenende (CDA), Herben (LPF) of Zalm (VVD). Deze mensen kunnen je als ambitieus partijgenoot maken en breken.

Allereerst zijn Balkenende, Herben en Zalm met zichzelf bezig. Voor wat betreft Balkenende lijkt de zaak wel duidelijk: hij wordt de naamgever -en dus premier- van het nieuwe kabinet. Grote vraag is vervolgens wie de CDA-fractie in de Tweede Kamer gaat leiden; en natuurlijk wie er vanuit die fractie achter hem aan gaan, het kabinet in.

Ook lijkt al duidelijk wat er met Zalm gaat gebeuren. In zijn eerste persconferentie als partijleider kondigde hij aan dat hij van zins is zich te houden aan de VVD-traditie om de partijleider in de Kamer te laten zitten. Hijzelf zal dus niet toetreden tot het kabinet, al heeft het er wel alle schijn van dat de VVD zijn huidige post -Financiën- blijft claimen. Diverse VVD’ers likkebaarden al.

Herben is er tot nog toe het minst duidelijk over geweest. In een veel eerdere fase gaf hij aan wel staatssecretaris van Defensie te willen worden. Hij is afkomstig van het ministerie, dus is het logisch dat hij er nu wel eens leiding zou willen geven. Maar de man kan voor hetzelfde geldt vice-premier worden op een veel belangrijker post. En misschien kiest ook hij, net als Zalm, voor het fractievoorzitterschap in de Tweede Kamer.

Wat over de LPF verder bekend is, is dat de partij veel expertise van buiten wil halen. Al een tijdlang zijn gesprekken gaande met kandidaten die zich melden en zeggen sympathie voor de partij van de Fortuyn-volgelingen te hebben. De omstreden zakenman Joep van den Nieuwenhuyzen was de eerste. De Amsterdamse strafpleiter Spong werd ook al genoemd, maar vindt het ministershonorarium te laag. Inmiddels valt de naam van zijn collega Moszkowicz.

Het CDA en de VVD zullen ook wel mensen van buiten hun fracties halen, maar zullen toch meer putten uit de huidige groep kamerleden. Vooral het CDA beschikt over een keur aan aanstormende jonge talenten die de nieuwe politiek van Balkenende van het juiste gezicht zouden kunnen voorzien. De CDA-leider en -onderhandelaar heeft al laten weten dat hij niet zal komen met oude grootheden als Braks, Brinkman of Deetman.

Bij de VVD wordt ook al druk gespeculeerd over namen. Zalms voorganger Dijkstal lijkt nog steeds te rekenen op een ministerschap, na alle geruchten dat Zalm hem plechtige geloften zou hebben gedaan. Zoveel is op dit moment al wel duidelijk: het aantal mensen dat dezer dagen zenuwachtig elk telefoontje aanneemt, is vele malen groter dan het aantal te verdelen ministersposten of staatssecretariaten.