„Alle deelnemers schatten de ernst van de sociaal-economische situatie op waarde”, zei Kok na afloop van het „heel goede overleg” in het gebouw van de Sociaal Economische Raad. Volgens de premier moet Nederland „sneller op een lager nominaal niveau van inkomen en prijzen komen, en wel op een manier die mensen kunnen accepteren.” Of dat lukt, moet blijken tijdens het voorjaarsoverleg, dat vervroegd staat gepland voor volgend jaar maart.

Donderdagochtend wezen nieuwe cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit dat de economie in het derde kwartaal zich nog trager ontwikkelt. Kok ziet daarin geen aanleiding tot paniek. „Waakzaamheid is geboden. We moeten het hoofd koel houden om verantwoorde CAO’s af te sluiten. Gezond verstand maakt bijsturen mogelijk.”

Bemoedigend
Bijsturen betekent voor de werkgevers een vergaande matiging in loonontwikkeling en lastenverlichting. Voor het eerste moeten de werknemers zorgen, voor het tweede komt het kabinet in beeld. Om met de loonkosten te beginnen, VNO-NCW-voorzitter J. Schraven vond het „bemoedigend” te hebben vernomen dat ook voor de vakbeweging „werk boven loon” gaat. In een aantal sectoren is momenteel nog sprake van kraptes op de arbeidsmarkt, maar de vakbonden moeten zich daarop vooral niet blindstaren, waarschuwde Schraven. Een stijging van de werkloosheid komt in zicht.

L. de Waal, voorzitter van de vakcentrale FNV, herhaalde echter nog eens dat de vakbonden aan 4 procent als bovengrens voor de looneis vasthouden. Als ondergrens dient het inflatieniveau. Over het minimum bestaat een nuanceverschil tussen FNV en CNV. De grootste vakcentrale neemt het dit jaar gerealiseerde inflatiepercentage als leidraad, wat een looneis van gemiddeld 3,5 procent zou betekenen. Zo niet het CNV. Voorzitter D. Terpstra: „Als referentiekader hanteren wij de verwachting voor volgend jaar. Daarom is 2,25 procent onze ondergrens.”

Volgens de RMU is bij loonstijgingen van meer dan 3,25 procent het gevaar reëel dat Nederland zich internationaal gezien uit de markt prijst. „Behoud van werkgelegenheid dient het uitgangspunt te zijn. Wij zijn ons er terdege van bewust dat iedere halve procent loonstijging kan leiden tot verlies aan werkgelegenheid voor 50.000 mensen”, aldus CAO-coördinator C. Baggerman.

Schraven stelde donderdag dat als bedrijven die het goed doen een hoge looneis voor hun kiezen krijgen, bedrijven die „lager dan de inflatie” presteren met een navenant lage looneis worden geconfronteerd. Onlangs pleitte voorzitter H. de Boer van de werkgeversorganisatie MKB-Nederland voor het bevriezen van de lonen en eventueel zelfs het openbreken van bestaande CAO’s.

De Waal stelde „met genoegen” vast, dat de werkgevers „nog scherper” op de ontwikkeling van de topinkomens gaan letten. Donderdag werd bekend dat een aantal grote bedrijven, waaronder Akzo Nobel en ABN Amro, de salarissen van managers bevriest. Een goede zaak, meende De Waal: „Maar het moet niet gaan om Holle Bolle Gijs die even stopt met eten, omdat hij anders last krijgt van oprispend zuur.”

Onbezonnen
Behalve loonmatiging wensen de werkgevers lastenverlichting. Daarvoor kijken ze met meer dan een schuin oog naar de uitpuilende sociale fondsen. „We hopen dat het kabinet opnieuw beziet hoe het de remweg van de economie door middel van lagere premies kan bekorten”, zei Schraven. Kok zegde toe dat het kabinet „op voorhand niets onbespreekbaar” acht. Volgens minister Vermeend van Sociale Zaken zullen in het komende voorjaar de fondsposities in een „brede analyse” –waarmee hij op de discussie rond het zorgstelsel en de WAO doelde– worden vastgesteld.

Steun kreeg Schraven van De Waal, die voorstelde de premies vast te stellen „op een niveau dat de fondsen niet verder doet groeien, zonder daarbij het vermogen aan te tasten.” Kok gaf aan niets te voelen voor een „overhaaste premieverlaging.” „We moeten nu geen onbezonnen dingen uithalen met de fondsen zonder rekening te houden met toekomstige arrangementen.” Hij beloofde dat de discussie rond de vermogenspositie en de hoogte van de premies inzichtelijk zal plaatsvinden.