Bananenboeren in Equador krijgen doorgaans een schamel bedrag voor hun producten. Machtige marktpartijen gebruiken de arme ondernemers slechts om gaten in de aanvoer te vullen. Om het hoofd boven water te houden plegen boeren roofbouw op mens en milieu.„De bananensector is een keiharde wereld. De meeste partijen in de keten kunnen goed voor zichzelf zorgen. Boeren missen echter kennis en macht”, legt directeur Jeroen Kroezen (38) van Agrofair uit.

Het bedrijf importeert en distribueert fruit uit ontwikkelingslanden en geeft de lokale producent een vaste prijs. Het succes van Max Havelaar als keurmerk voor koffie is in 1996 de aanleiding voor de oprichting van Agrofair. „Krijgen bananenboeren in Equador normaal gesproken 10 eurocent per kilo, wij geven het dubbele. Voor velen betekent dit bedrag het verschil tussen misère of een goede boterham. Daar staat wel tegenover dat wij eisen stellen aan de bedrijfsvoering. Denk aan scholing en een verbod op het gebruik van pesticiden. Alleen bij een hogere prijs zijn zij in staat te voldoen aan deze voorschriften.”

Agrofair is voor de helft eigendom van lokale boeren uit Zuid-Amerika en Afrika. „Wij geven producenten een stem en laten ze meedelen in de winst. Bij Chiquita gaat het dividend naar de aandeelhouders op Wall Street, bij ons komt het ten goede aan de arme bevolking.”

Ondanks de hogere prijs voor producenten betalen consumenten niets extra’s. „De fruitketen kent enorm veel schakels zoals exporteurs, handelaren, importeurs, distributeurs en supermarkten. Iedere partij wil een graantje meepikken. Wij schakelen enkele partijen uit door rechtstreeks zaken te doen met de producent. Hiermee verdienen we het extra dubbeltje terug.”

De cijfers van 2004 laten zien dat Agrofair sterk groeit. In 2000 verkocht het bedrijf uit Barendrecht nog 21,5 miljoen kilo bananen. In 2004 stond de teller al op 53,3 miljoen kilo. Ananas en mango zorgen sinds 2002 voor meer variatie op de fruitmand.

Boeren in ontwikkelingslanden staan in de rij om hun producten af te zetten via Agrofair, maar Kroezen zet geïnteresseerden eerst op de wachtlijst. De afzetmogelijkheden in Europa zijn simpelweg nog niet groot genoeg.

Aan Zwitserland zal het niet liggen, Agrofair is daar marktleider. „Wij hebben in dit land geen last van importlicenties omdat Zwitserland niet tot de Europese Unie behoort. De EU werpt enorme handelsbarrières op om eigen producten te beschermen. Om die reden komt Nederland pas op de zevende plek van afzetgebieden.”

In eigen land spelen ook andere problemen. „Ondernemers reserveren slechts een klein deel van de schappen voor eerlijk fruit. Hierdoor blijft de omloopsnelheid laag en moet de ondernemer meer onverkoopbaar fruit weggooien. Die kosten willen supers terugverdienen, met als gevolg een hogere prijs dan traditioneel fruit. Wij vinden juist dat je eerlijk fruit moet neerzetten als een regulier product, dan groeien de afzetkansen.”

„We zijn in een hoekje gedrukt”, concludeert Kroezen. „Supermarkten zoeken zelfs naar fair-tradeproducten die ook nog eens aan biologische eisen voldoen. Dat is de verkeerde weg. Op die manier zoek je een klein deel van een nichemarkt op. Verder kleeft aan het label van Max Havelaar te veel een duur imago. Het keurmerk heeft een waanzinnige naamsbekendheid, maar de afzet blijft hier achter bij andere landen.”

Om de marktpositie te verbeteren, is Agrofair in september gestart met een reclamecampagne voor de Okésinaasappel, het nieuwste product in het fruitassortiment. „De zielige boer staat niet meer centraal, maar we spreken de consument aan. Zo vertellen we dat de Okésinaasappel niets extra’s kost. Een consument wil best ons fruit, maar dat mag geen extra moeite of geld kosten. Armoede verkoopt niet, een eerlijke sinaasappel wel.”

Het ministerie van Landbouw geeft Agrofair een steuntje in de rug. Recent kreeg het bedrijf de stimuleringsprijs voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. „Die prijs komt op een goed tijdstip nu we ons een nieuwe plek willen geven in de markt.”

Veel hangt af van de supermarkten. Bij supers als C1000, Super De Boer, Konmar en Plusmarkt ligt het fruit in veel gevallen in de schappen, marktleider Albert Heijn ontbreekt nog in het rijtje. „Supers zijn meer onderhandelaar dan partner. Dat maakt het moeilijk om onze inkoop te plannen. Voor de smaak hoeven ze niet naar een andere partij. Onze boeren hebben vroeger ook aan Chiquita geleverd. Een banaan blijft een banaan.”