De vice-fractievoorzitter van de Partij van de Arbeid in de Tweede Kamer, Duivesteijn, heeft zijn analyse over de opdoffer die de PvdA een maand geleden kreeg bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer vrijwel rond. Donderdag maakte hij zijn partijgenoten die naar Eindhoven waren gereisd om stoom af te blazen, deelgenoot van zijn overwegingen.

Duivesteijn verving fractievoorzitter Van Nieuwenhoven, die verhinderd was. De PvdA-top reist momenteel het land door om de leden te horen over de oorzaken en gevolgen van de historische nederlaag die de PvdA op 15 mei leed. De partij verloor bijna de helft van het aantal zetels.

De tour door het land moet de partijtop gegevens opleveren voor notities over organisatorische en inhoudelijke vernieuwing van de partij. Tot de eerste vernieuwing is al besloten. De PvdA-leden kiezen voor het eind van dit jaar hun nieuwe politieke leider via een ledenreferendum.

De PvdA heeft in de afgelopen jaren duidelijk een centrumlinkse koers gevaren. Het thema ”de derde weg” speelde daarbij een belangrijke rol. De partij wilde daarbij de beste tradities van de sociaal-democratie verenigen met het beste van het kapitalisme. Het leidde tot een centrumlinkse koers die ook mogelijkheden bood om met de VVD te gaan regeren, die ook naar het midden was opgeschoven.

Duivesteijn wil af van dat centrumlinkse. Hij wil dat zijn partij weer een progressieve koers gaat varen. De middengroep waar de partij zich op richtte, blijkt volgens hem, gezien de verkiezingsuitslag, helemaal niet te bestaan. De kiezers die de PvdA de afgelopen jaren in het midden won, blijken even zo gemakkelijk weer rechts te stemmen. De vice-fractievoorzitter vindt dan ook dat zijn partij zich weer duidelijk progressief moet profileren.

Volgens hem is daar in de komende jaren, als de PvdA in de oppositie zit, ook alle gelegenheid voor: „De LPF biedt ons een goede basis voor een stevige oppositie.”

Duivesteijn plaatst het CDA ook in de conservatieve hoek. „Het CDA preekt momenteel heel sterk het dualisme tussen kabinet en Kamer, maar als de vos zijn passie preekt, boer pas op je ganzen. De christen-democraten werken momenteel mee aan de totstandkoming van een keihard rechts programma en willen hun sociaal gezicht in de Kamer straks hooghouden. Dat moeten wij ontmaskeren. Hier hebben wij ook een kans.”

Duivesteijn, die overigens alleen aan het eind van de avond zijn partijgenoten in Eindhoven toesprak, zat de hele avond op de voorste rij driftig aantekeningen te maken van hetgeen zijn partijgenoten naar voren brachten.

Fortuyn is volgens de PvdA’ers de grote boosdoener. Verder heeft de partij de signalen van onvrede in de samenleving onvoldoende opgepikt.

Kritiek op de kille uitstraling van de afgetreden lijsttrekker Melkert is er alleen impliciet. Diverse PvdA’ers wijzen erop dat de nieuwe leider iemand moet zijn die warmte en vertrouwen uitstraalt. Een van de aanwezigen wees op de gedrevenheid van minister Pronk. Een ander op Den Uyl „met zijn verkreukelde jasjes. Je wist: daar staat iemand met bezieling en uitstraling. Dat missen we nu.”

Hoewel het donderdagavond niet direct ging om de aanwijzing van een nieuwe fractievoorzitter, weet iedereen heel goed dat het daar straks om gaat. Veel kandidaten zijn er waarschijnlijk niet. Oud-campagneleider en demissionair staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Benschop, de gedoodverfde fractievoorzitter als Melkert premier was geworden, is niet beschikbaar. Duivesteijn is in de race. Donderdag gaf hij zijn visitiekaartje af.

Demissionair staatssecretaris Bos is blijkbaar ook beschikbaar. Donderdagavond was hij, behalve het Limburgse kamerlid Timmermans en Duivesteijn, het enige aanwezige kamerlid. Ingewijden zeggen dat het niet uitgesloten is dat ook de huidige fractievoorzitter, mevrouw Van Nieuwenhoven, die eerder zei dat ze niet beschikbaar was, meedoet aan de verkiezing.

Toch moeten de kandidaten nog even geduld hebben. Eind augustus, begin september kunnen ze zich pas beschikbaar stellen. Eerst neemt de partij nog de gelegenheid de klap van 15 mei te verwerken.

Ook de fractie houdt zich daar vrijdag en zaterdag in de Noord-Hollandse duinen van Bergen mee bezig. Op basis van een te maken analyse wil de fractie een koers bepalen voor de wijze van oppositie voeren in de komende jaren.

Bovendien zal moeten blijken of zich nog een aantal kamerleden van de oude garde terugtrekt ten gunste van nieuwkomers. Pronk en staatssecretaris Vliegenhart hebben het voorbeeld gegeven. Zij hebben hun zetels in de Kamer niet ingenomen. Blijkbaar verwacht de partij dat er nog wel een aantal kamerleden in de duinen het hazenpad zal kiezen, want naast de 23 personen tellende fractie zijn ook de eerstvolgende tien mensen van de kandidatenlijst uitgenodigd.