Op de vrijgemaakt-gereformeerde synode van Amersfoort is recent met overgrote meerderheid een rapport aangenomen waarin de kwestie van de zondagsrust op evenwichtige wijze wordt benaderd. Een doorbraak, want er was de laatste jaren nogal eens stuntelig met dit belangrijke onderwerp omgegaan. Een onderwerp dat met name de inzet vormde van een conflict op grond waarvan in 2003 een nieuwe vrijmaking plaatshad.Bij de nieuwe vrijgemaakten werd onlangs een doorbraak geforceerd in de tot nu toe moeizame ambtelijke voorziening. Was er bij het begin van deze vrijmaking nog een redelijk optimisme dat wellicht een groot aantal predikanten zich zou vrijmaken van de GKV, het was uiteindelijk alleen ds. P. van Gurp die deze stap durfde te zetten. Zelfs een beroep uitgebracht op de in Australië woonachtige ds. W. van der Jagt liep op niets uit, en daarmee werd de hoop op ambtelijke erkenning van deze vrijmaking opnieuw de bodem in geslagen.

Hoop
Maar er gloort hoop voor de nieuwe vrijgemaakten: hun voorman dr. S. de Marie werd kerkelijk geëxamineerd en zal op korte termijn als tweede predikant in dit kleine kerkverband gaan functioneren.

Er wacht hem een mooie taak. Onder andere de toetsing van het door de generale synode van de GKV toegestuurde rapport over de zondagsrust.

Als dr. De Marie dit doet, laat hij zijn oor dan eens te luisteren leggen bij de christelijke gereformeerde predikant ds. H. Korving. Die gaf in het orgaan van de vereniging Bewaar het Pand een bespreking van het bovenvermelde rapport. Leerstellig, zo zei hij, is er feitelijk niets mis met de uitspraak van de generale synode van Zuidhorn (2002). Sterker: de uitspraak van deze synode is analoog aan het gedachtegoed binnen die kerken. Ds. Korving prijst het niveau en de inhoud van deze pastorale handreiking, en de vragen die hij daarbij stelt zijn zeker niet onbelangrijk, maar toch… meer praktisch van aard dan leerstellig onderbouwd.

Druppel
Zal de Amersfoortse handreiking een zinnig gesprek tussen vrijgemaakten en nieuwe vrijgemaakten op gang brengen?Ik denk het eerlijk gezegd van niet. We kunnen ons afvragen of de gewraakte uitspraak van Zuidhorn over het vierde gebod wel hét twistpunt was. Of was dit de bekende druppel die de emmer van allerlei verontrusting binnen de vrijgemaakte kerken deed overlopen?

Ik denk het laatste. De nieuwe vrijgemaakten zijn druk bezig om voorgaande synodes te toetsen op hun schriftuurlijkheid. Binnenkort verschijnt er dan ook een boekje met daarin (principiële?) bezwaren tegen drie voorgaande vrijgemaakte synodes - hoewel alle nieuwe vrijgemaakten zich aan die synodes hebben geconformeerd en geen veto konden uitspreken op grond van het zo befaamde artikel 31 van de Dordtse Kerkenordening (indien strijdig met Gods Woord).

Waarschijnlijk zullen de nieuwe vrijgemaakten uitkomen bij de synode van Leeuwarden (1990). Een synode die zelfs statutair door de vereniging Reformanda was vastgelegd.

Toch zijn er ook bij de nieuwe vrijgemaakten stemmen die zeggen dat je nóg verder terug moet gaan. Wie een juiste analyse wil geven van de omkeer in de GKV, komt feitelijk uit op de synode van Heemse (’84/’85). Voorstanders van een open GPV, van het loskoppelen van kerkelijk gebonden lidmaatschappen of van een open avondmaal komen er eerlijk voor uit dat dáár de knop definitief is omgedraaid. Daar is afgerekend met het exclusieve karakter van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt zoals dat wel degelijk nog bij de nieuwe vrijgemaakten is te horen. Terecht herinnerde ds. J. H. Velema de nieuwe vrijgemaakten vorig jaar tijdens een COGG-vergadering aan hun exclusiviteit.

Feiten
Vreemd is alleen dat de nieuwe vrijgemaakten aan de ene kant hun kerkelijke exclusiviteit benadrukken, maar aan de andere kant, uitzonderingen daargelaten, niets willen horen over pijnplekken uit hun eigen kerkelijke verleden. Een dergelijke opstelling roept vragen op. Het heeft iets weg van de bekende splinter en de balk. Het verleden en heden van het schriftgezag in de Christelijke Gereformeerde Kerken blijkt ook bij de nieuwe vrijgemaakten bekender terrein dan diezelfde vragen te stellen als het gaat om datzelfde verleden en heden in de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt.

Wat we bij veel nieuwe vrijgemaakten zien: er is best wel veel kennis van zaken, maar feiten komen niet altijd even goed tot hun recht.

In dit verband mogen we, het klinkt wellicht paradoxaal, toch blij zijn met dr. S. de Marie! Hij als medicus een kundig man die in zijn vakgebied heel wat heeft bereikt. En dat biedt perspectieven, immers hij weet dat je in de medische wereld niet moet rekenen met namen maar met feiten. Als hij nu die lijn volgt in zijn nieuwe werkterrein, dan vallen namen van mensen als Schilder, Holwerda, Van Gurp of Hoorn weg en blijven de feiten over. Laten we er vanuit gaan dat dr. De Marie dit aan zijn stand is verplicht.

Feitelijk geldt voor de nieuwe vrijgemaakten: vrijgemaakt, maar per wanneer? Die vraag stellen we nu, vlak voordat de eerste synode van de nieuwe vrijgemaakten wordt gehouden. Na 15 oktober zullen we weten of de nieuwe vrijgemaakten hun eigen kerkelijke feiten volwaardig onder ogen durven zien.

De auteur, woonachtig in Bleskensgraaf, was eind jaren ’70 en in de jaren ’80 als medewerker verbonden aan de kerkredactie van het Nederlands Dagblad.