„Wij vormen een internationaal gezin”
GORINCHEM - Van een van de armste landen ter wereld, de Centraal-Afrikaanse Republiek, naar het rijke westerse Engeland. Dr. Benno van den Toren relativeert de overgang. „Het gaat er in beide landen om de boodschap van Christus relevant te maken in de cultuur.” De drie kinderen gaan van de ene Europese school naar de andere. „Wij vormen een internationaal gezin.”
Dr. Van den Toren (1966) is benoemd tot docent dogmatiek aan Wycliffe Hall (Oxford), de opleiding waaraan ook de evangelicale theoloog Alister McGrath verbonden is. Dat is geen onbekend terrein voor hem, want vijftien jaar geleden studeerde hij een jaar aan dat befaamde college. Het gezin is voorlopig even neergestreken in Gorinchem.Van den Toren werd in 1996 door de Gereformeerde Zendingsbond in dienst gesteld van de zendingsdeputaten van de Christelijke Gereformeerde Kerken om werkzaam te zijn aan de Faculté de Théologie Evangélique de Bangui (Fateb) in de Centraal-Afrikaanse Republiek. „Het was een unieke combinatie, een hervormde zendingspredikant die uitgeleend werd aan de CGK. Binnen de CGK was geen geschikte kandidaat te vinden.”
Vanwege de politieke onrust in Bangui vertrok het gezin pas in 1997. De onrust is er nog steeds. „De laatste maanden was een tocht naar het binnenland te gevaarlijk. Vroeger gingen we wel eens een paar dagen op vakantie, of bezochten we een zendingsgezin in de buurt, maar dat kan niet meer. Er zijn trouwens maar weinig zendelingen over.”
Van den Toren heeft in Bangui lesgegeven samen met zijn echtgenote Berdine, die docente aan de vrouwenschool was. Voorwaarde voor het bezoeken van Fateb is dat de vrouwen van de studenten ook meekomen en daar lessen volgen. Ze zullen later immers ook een rol spelen in de kerk. Berdine van den Toren doceerde geloofsopvoeding, kinderpsychologie en didactiek. „Vrouwen spelen een zichtbare rol in de Afrikaanse samenleving”, zegt ze. „De Afrikaanse kerken drijven zelfs voor een groot deel op vrouwen.”
Het belang van het theologisch onderwijs is erg groot, zegt Van den Toren, omdat de Afrikaanse kerk de laatste eeuw een sterke numerieke groei heeft doorgemaakt die niet evenredig is aan de theologische diepgang. Hij zal overigens de komende twee jaar nog enkele keren per jaar doceren aan de opleiding in Bangui, die nu ook het promotierecht heeft gekregen. „De academische opleiding wordt steeds meer gewaardeerd, ook in pinksterkringen, waar de behoefte aan theologische vorming wordt onderkend.”
De faculteit is sinds de komst van het gezin Van den Toren gegroeid van veertig tot zo’n tachtig studenten. Toen zijn contract afliep, werd hij gevraagd om aan Wycliffe Hall in Oxford les te geven. „Ik wil graag grondig kennismaken met een andere vorm van theologisch onderwijs dan die we in Nederland kennen. Het bijzondere van Wycliffe Hall is dat academische en geestelijke vorming nauw met elkaar verbonden zijn. Docenten preken er regelmatig, alle studenten zijn verplicht om samen met docenten eens per jaar deel te nemen aan een evangelisatieactie. Docenten en studenten hebben elke ochtend en elke avond een gebedsbijeenkomst en een moment van meditatie. Kortom, de academische opleiding is een geestelijke gemeenschap.”
De opleiding maakt deel uit van de universiteit van Oxford en is vooral gericht op het opleiden van predikanten binnen de Kerk van Engeland (Anglicaanse Kerk). Alister McGrath was tot een halfjaar geleden directeur van Wycliffe Hall, nu is hij directeur van het recent opgerichte Center for Apologetics and Evangelism, ook verbonden aan Wycliffe Hall.
Veel verwachting heeft Van den Toren van de evangelicale opleving in de Anglicaanse Kerk. „Meer dan de helft van de te beroepen predikanten in de Anglicaanse Kerk is afkomstig uit evangelicale, behoudende hoek. Dat heeft zijn uitwerking op deze kerk.”
De nieuwe docent heeft veel op met de samenvoeging van evangelicaal en gereformeerd. „Ik werkte vroeger bij de christelijke internationale studentenvereniging, IFES die beide elementen in zich verenigde. Ook de Fateb kent een brede evangelicale grondslag. Ik heb geleerd me thuis te voelen in de evangelicale beweging, waar fundamentele zaken zoals de uniciteit van Christus, het belang van bekering en het kruis van Christus dingen zijn die christenen verenigen. Je merkt dat kwesties zoals doop en verbond, de eschatologie en het wel of niet veronderstellen van een duizendjarige rijk christenen van elkaar kunnen doen vervreemden. Ik zeg niet dat de verschillen er niet toe doen. Juist in de evangelische traditie is het een uitdaging om je eigen gereformeerde overtuiging in te brengen.”
Dr. Van den Toren vindt het belangrijk om primair „theoloog van de wereldkerk” te zijn. „Veel theologen denken dat de theologie vooral westers is en de rest contextueel. Maar ook de westerse theologie is contextueel in de poging de boodschap van Christus relevant te maken in het geseculariseerde Westen. De meeste theologen in het Westen kennen alleen de westerse en de Amerikaanse theologie en zijn niet in staat met theologen uit de niet-westerse cultuur in debat te gaan. Ik vind het een voorrecht om in beide culturen werkzaam te zijn geweest.”
Is het niet een grote overgang: van Afrika, waar het godsbesef prominent aanwezig is, naar een geseculariseerd land als Engeland? „In Engeland neemt de godsdienst een grotere plaats in dan in Nederland. Je kunt goed merken dat de koningin hoofd is van de staatskerk. Ik heb het gevoel dat de secularisatie in Engeland door het dieptepunt heen is. Er worden nog steeds kerken gesloten, maar er worden ook veel kerken geopend. De kerkgroeibeweging is erg actief. Er treden weer mensen toe. De kerken in Engeland hebben een behoorlijke uitstraling. Ze staan zelfbewuster in de huidige cultuur dan vroeger.”
